| | Professor Hans Daudt te Amsterdam is tot | | | | verloren. Niemand kan in ernst volhouden |
| | een verbazingwekkende conclusie gekomen. | | | | dat de politieke partij nog altijd uit naam |
| | Nederland, zo schreef hij nog voordat er | | | | van een massa-aanhang spreekt. Alle |
| | sprake was van Fortuyn, is mogelijk een | | | | partijen hebben er dagwerk aan om leden uit |
| 5 | | oord van vrijheid en zeker een rechtsstaat, | | 40 | | te schrijven, terwijl ze met de inschrijvingen |
| | maar Nederland is allerminst een | | | | in een half uurtje klaar zijn. Als ze niet van |
| | democratie. (…) Wat is er aan de hand met | | | | overheidswege ruimhartig gesubsidieerd |
| | de vertegenwoordigende democratie in | | | | werden, zouden ze financieel allang aan de |
| | Nederland dat er nauwelijks nog een | | | | grond hebben gezeten. Ook ziet niemand de |
| 10 | | beroepstoekijker te vinden is die er een goed | | 45 | | partij meer als de verwoorder van een |
| | woord voor over heeft? (…) | | | | ideologie, de middelaar tussen een breed |
| | "Het verschil met vroeger", zegt Hans | | | | aangehangen levensovertuiging en het |
| | Daudt, "is hooguit dat de functies niet | | | | landsbestuur. Zelfs de meest verstokte |
| | langer erfelijk en onder de adel verdeeld | | | | socialist, mocht er nog een in leven zijn, ziet |
| 15 | | worden, maar nu ook onder de burgerij. | | 50 | | de sociaal-democraten van vandaag niet als |
| | Voor de rest maakt het weinig uit (…)." | | | | zijn absolute bloedbroeders. En ook de |
| | "In het parlement", zegt Hans Daudt, "zitten | | | | meest bevlogen liberaal vindt in de bende |
| | geen gekozen vertegenwoordigers van het | | | | van Dijkstal1) niet langer zijn totale heil. Op |
| | volk meer, maar benoemde mensen. Ze zien | | | | de aanhang van enkele kleinere partijtjes na |
| 20 | | het Kamerwerk als opstapje naar een baan in | | 55 | | zweeft het kiezersvolk heftig, zo heftig dat |
| | het openbaar bestuur. En ja, daar moet je | | | | je er scheel van wordt. Wat blijft er dan van |
| | helaas vier jaar de politiek voor in (…)." | | | | de partijen over? Volgens Bart Tromp, |
| | Is er inderdaad sprake van een min of meer | | | | politicoloog: een uitzendbureau voor leden |
| | gesloten circuit waaruit de kandidaten voor | | | | die een hoge bestuurlijke functie ambiëren. |
| 25 | | de sleutelfuncties in het openbaar bestuur | | 60 | | Volgens Roe1 in 't Veld, bestuurskundige: |
| | exclusief en op grond van een | | | | een headhunterbedrijf voor het openbaar |
| | partijlidmaatschap gerekruteerd en benoemd | | | | bestuur. Volgens Frank Ankersmit, |
| | worden? En kan je dat circuit kortheidshalve | | | | politicoloog: "een onmisbaar verschijnsel |
| | als 'de politiek' omschrijven? De drager van | | | | dat tegelijk totaal irrelevant is (…)." |
| 30 | | de politiek in Nederland is de politieke | | 65 | | "In elk geval", vindt C.J. Klop, ex- |
| | partij. Over dat verschijnsel is een | | | | wetenschapsman namens het CDA en |
| | boekenplank volgeschreven. (…) De | | | | tegenwoordig NCRV- voorzitter, "speelt de |
| | schrijvers zijn het gloeiend met elkaar eens | | | | politieke partij een veel minder belangrijke |
| | dat de partij als zodanig de laatste jaren veel | | | | rol dan de handboeken suggereren." |
| 35 | | van zijn oorspronkelijke functies heeft | | |
| | De Limburgse onderzoeker Nico Baakman | | | | ministeries tot onder het niveau van |
| | heeft het plan opgevat om alle openbare | | 20 | | directeur, denk ik. Van secretarissen- |
| | functies die daarvoor in aanmerking komen, | | | | generaal en van directeuren-generaal weet ik |
| | van de Rekenkamer tot en met de Raad van | | | | het zeker. Dat word je niet meer zonder |
| 5 | | State en van burgemeesters tot en met de | | | | partijlidmaatschap." "Voor het werk dat die |
| | hogere adviseurschappen, op hun al dan niet | | | | mensen doen", zegt Nico Baakman, "maakt |
| | politieke invulling te bekijken. Hij is ver | | 25 | | het niks uit. Daar speelt hun eigen politieke |
| | genoeg gevorderd, zegt hij, om een | | | | opvatting zelden of nooit een rol in. Het |
| | algemene conclusie aan te durven: "Als | | | | gaat erom dat ze, van welke kleur ze ook |
| 10 | | partijloze maak je gewoon geen kans meer." | | | | zijn, bewezen hebben dat ze gesocialiseerd |
| | (…) "Het omslagpunt", zegt Baakman, "ligt | | | | zijn in het systeem. Ze moeten kunnen |
| | eind jaren zestig. Sindsdien kom je er | | 30 | | draaien, ze moeten compromissen kunnen |
| | zonder de goeie partijpapieren niet meer | | | | sluiten, ze moeten hun mond kunnen |
| | tussen." Hij ziet het als een kwestie van | | | | houden. Het systeem kan niets met mensen |
| 15 | | compensatie. Het verlies aan massa-aanhang | | | | die ongezeglijk zijn. Je moet binnen de code |
| | werd door de partij goedgemaakt met een | | | | passen en dat je binnen de code past, blijkt |
| | grotere greep op het openbaar bestuur. Hoe | | 35 | | uit het feit dat je lid van een partij bent." |
| | ver gaat die greep? "Heel ver. Op de | | | | (…) |
| | In deze dagen heeft zich, om regering en | | | | met de maatschappelijke tegenstellingen |
| | volksvertegenwoordiging heen, een scala | | | | zoals die buiten het parlement beleefd |
| | aan ambtelijke dan wel semi-ambtelijke, | | | | worden. Dat is al lang niet meer zo (…). |
| | zelfstandige dan wel semi-zelfstandige | | | | (...) |
| 5 | | adviescolleges, bestuursorganen en wat dies | | 45 | | George Blom praatte er met anderen over, |
| | meer zij ontwikkeld. Die hebben een enorme | | | | met bijstandsgerechtigden bijvoorbeeld, |
| | invloed of zelfs een verregaande | | | | maar ook met bisschop Muskens. Ze kenden |
| | beslissingsbevoegdheid. Ze hebben twee | | | | in hun eigen omgeving geen enkel raads- of |
| | kenmerken. Ten eerste dat ze zich aan | | | | Statenlid dat bijvoorbeeld WAO'er was of |
| 10 | | democratische controle onttrekken. En ten | | 50 | | stratenmaker of sigarenwinkelier. (Een |
| | tweede dat hun besturen rijkelijk gevuld zijn | | | | onderzoeker bekeek) alle 760 |
| | met politici en ex-politici (…). Wie de | | | | volksvertegenwoordigers die in een |
| | besturen van al die satellietlichamen rond | | | | provinciebestuur zijn gekozen. Daarvan |
| | het openbaar bestuur bekijkt, wordt | | | | blijken er niet minder dan 402 (53 procent) |
| 15 | | tureluurs van de vele politieke figuren die | | 55 | | voor het dagelijks brood afhankelijk te zijn |
| | daarin werkzaam zijn (…). Hier raken we | | | | van dezelfde overheid die ze als |
| | het wezen van wat emeritus Daudt de | | | | volksvertegenwoordiger controleren. |
| | 'regentenstand' noemt. Aan de ene kant: | | | | (…) |
| | hoge ambtenaren op de departementen en in | | | | Een beetje Nederlander van nu houdt er wel |
| 20 | | de stadsbesturen die zonder uitzondering lid | | | | honderd of duizend meningen op na. In elk |
| | van een politieke partij zijn. Aan de andere | | 60 | | partijprogramma vindt hij er wel een paar |
| | kant: politici en ex-politici die in de | | | | terug. Hij kan best, met de lijst Fortuyn, |
| | satellietorganen hoge ambtelijke en semi- | | | | tegen de nieuwe natuur zijn en met de lijst |
| | ambtelijke functies bekleden. Ziedaar de | | | | Rosenmöller voor hogere uitkeringen. Hij |
| 25 | | onontwarbare kluwen tussen politiek en | | | | kan met de lijst Dijkstal een afkeer delen |
| | bestuur, (…). Aan die verwevenheid is de | | 65 | | van de Melkert-banen, maar ondertussen |
| | volksvertegenwoordigende en controlerende | | | | wel, met de lijst Balkenende het gezin zien |
| | democratie voor een groot deel opgeofferd. | | | | als de hoeksteen. Zijn arsenaal aan |
| | Ja maar, haast de politiek zich steevast te | | | | meningen past niet meer in één en hetzelfde |
| 30 | | antwoorden, ja maar, de verdeling is toch | | | | partijprogramma. En dus heeft hij zich en |
| | eerlijk. We benoemen niet alleen PvdA'ers | | 70 | | masse afgewend van de politieke partij die |
| | wanneer Kok toevallig de regering doet. En | | | | hem wél in het harnas van een alomvattend |
| | niet alleen maar CDA'ers, als Balkenende | | | | standpunt wil duwen. Voor zijn portie |
| | het voor het zeggen mocht krijgen. We | | | | maatschappelijke betrokkenheid wendt de |
| 35 | | zorgen er juist goed voor dat alle | | | | Nederlander zich liever tot organisaties (…) |
| | geestesstromingen aan bod komen. Alsof de | | 75 | | waar je wel volledig achter kan staan. |
| | politieke partijen nog vertegenwoordigers | | | | Nieuwe Natuur? Dan moet je bij |
| | zijn van geestesstromingen. Uit begrijpelijk | | | | Natuurmonumenten zijn. Schoner milieu? |
| | lijfsbehoud houdt Den Haag vast aan het | | | | Op naar Greenpeace. Het gezin als |
| 40 | | denkbeeld dat de verschillen zoals die in het | | | | hoeksteen? Schrijf me in, imam, pastoor of |
| | parlement tot uiting komen, synoniem zijn | | 80 | | dominee. |
| | Ook het openbaar bestuur zelf is totaal van | | | | elders besloten is. |
| | karakter veranderd. Niet langer worden de | | | | Voor de eigentijdse bestuurskundige is het |
| | departementen, de provinciehuizen en de | | | | zo klaar als een klontje. Er heeft 'een |
| | gemeentesecretarieën bevolkt met | | | | verschuiving van macht plaatsgevonden', |
| 5 | | Weberiaanse pennenlikkers die van negen | | 45 | | schrijft Uri Rosenthal met kennelijke |
| | tot vijf neutraal toekijken of iedereen zich | | | | instemming, "van de politieke actoren naar |
| | wel aan de regeltjes houdt. De ambtelijke | | | | actoren in de omgeving van het openbaar |
| | diensten van nu zijn beleidsfabrieken die het | | | | bestuur." |
| | maatschappelijk debat naar binnen gehaald | | | | (…) |
| 10 | | hebben. Voor elk denkbaar standpunt is een | | | | Collega Tromp moet niet veel hebben van |
| | aparte afdeling ingericht. Het is niet | | 50 | | een (…) politiek waaruit de politiek is |
| | gewaagd om te veronderstellen dat er binnen | | | | verdwenen. (…) "De politiek, (…) moet ten |
| | de departementen veel en veel | | | | minste veel en veel persoonlijker worden. Er |
| | fundamenteler over de maatschappij | | | | is geen land ter wereld waar de politiek zo |
| 15 | | gediscussieerd wordt dan in kringen van de | | | | onpersoonlijk is als in Nederland. (De |
| | Tweede Kamer. | | 55 | | meeste kandidaten voor de Tweede Kamer) |
| | (…) | | | | (…) zouden bij wijze van spreken de hele |
| | Professor Maarten Hajer: (…) wil (daarom) | | | | verkiezingscampagne op hun bed kunnen |
| | (…) de democratie uitbreiden tot voorbij het | | | | blijven liggen, Kamerlid worden ze toch |
| | parlement. Er zou een kwaliteitskamer | | | | wel." |
| 20 | | moeten komen die toezicht houdt op het | | 60 | | Het verwonderlijke van het Nederlandse |
| | interne democratische gehalte van | | | | stelsel is dat het uit |
| | bijvoorbeeld Greenpeace of de Consumen- | | | | volksvertegenwoordigend oogpunt beroerd |
| | tenbond, die dan een gewaarmerkte | | | | functioneert, maar dat het land daarom nog |
| | voucher1) kunnen krijgen om erkend deel te | | | | niet slecht bestuurd wordt. Het |
| 25 | | nemen aan de beleidsvoorbereiding (...). | | 65 | | regentensysteem werkt (…). Daarom vinden |
| | We leven in een door de politiek zelf | | | | de meeste Nederlanders het wel best dat een |
| | geconstrueerde vertrouwenscrisis. (…) Het | | | | politieke kaste de last van het besturen |
| | Binnenhof is niet langer het epicentrum, en | | | | exclusief op de schouders heeft genomen: |
| | dat is maar goed ook. Voor dit eenvoudige | | | | een hele zorg minder. En daarom geeft een |
| 30 | | model is de wereld te gecompliceerd | | 70 | | groot deel van dit bevoorrechte volk graag |
| | geworden. De beslissingen waar het echt om | | | | af op zijn politici, zonder zich de moeite van |
| | gaat, worden in Brussel genomen of in | | | | een gang naar de stembus te getroosten. |
| | Frankfurt, binnen de Sociaal-Economische | | | | Juist in deze dagen is er in Rotterdam een |
| | Raad of in, ik noem maar, de Mededingings- | | | | lange kale man opgestaan die de kaste |
| 35 | | autoriteit. En anders zijn ze het uitvloeisel | | 75 | | grondig heeft opgeschud. Hij brengt zijn |
| | van lang en grondig overleg met de hemel | | | | diagnose grof maar trefzeker onder |
| | mag weten welke maatschappelijke | | | | woorden. Veel kiezers luisteren wel naar |
| | organisaties. Het Binnenhof is een | | | | hem. Eindelijk iemand die niet bij het |
| | stempelpost geworden die weinig anders | | | | gesloten circuit hoort! |
| 40 | | doen kan dan formeel bekrachtigen wat | | |
