| 1 | Nitraat uit mest lekt op veel plaatsen niet 1 naar het diepe grondwater, terwijl | |
| 2 | dat wél wordt gevreesd. Pyrietlagen houden het nitraat tegen. Maar voor hoe | |
| 3 | lang? En belanden we door deze buffering niet van de regen in de drup? | |
| 4 | Mest zit vol nitraat en dat spoelt vooral in zandgronden uit naar het grondwater. Uit het | |
| 5 | diepere grondwater wordt op veel plaatsen drinkwater gemaakt. Volgens de Europese | |
| 6 | Commissie mag het grondwater niet meer dan vijftig milligram nitraat per liter bevatten. | |
| 7 | „De nitraatnorm is gebaseerd op een verouderd wetenschappelijk inzicht, en geen goede | |
| 8 | stok om de boeren te slaan”, zegt milieu-adviseur Harry Boukes, die voor een aantal | |
| 9 | waterleidingbedrijven onderzoek verrichtte naar nitraat in het grondwater. | |
| 10 | Volgens de milieu-adviseur wordt nitraat namelijk op zijn tocht door de bodem in veel | |
| 11 | gevallen omgezet in onschuldig stikstofgas. Organische stoffen, veelvuldig aanwezig in | |
| 12 | bijvoorbeeld veen, bufferen op deze manier de overdosis mest. | |
| 13 | En er bestaat nog een tweede verdedigingslinie voor het diepe grondwater. „Op veel | |
| 14 | plekken in Nederland waar geen veen en klei is, bevinden zich metersdikke zones met | |
| 15 | pyriet, die eveneens in staat zijn een bufferend effect te bewerkstelligen. Er is geen | |
| 16 | nitraatprobleem”, meent de milieu-adviseur. | |
| 17 | Pyriet - ofwel ijzerdisulfide - zet in een chemische reactie nitraat om in stikstofgas, waarbij | |
| 18 | sulfaat en ijzerionen ontstaan. | |
| 19 | Het bufferende vermogen van pyriet is evident, bevestigt dr. Jasper Griffioen, onderzoeker | |
| 20 | bij TNO in Delft. „De nitraatomzetting door pyriet verloopt snel, zodat er sprake is van een | |
| 21 | substantieel proces. Pyriet kan op verschillende plaatsen in het land, vooral in Brabant, wel | |
| 22 | 150 jaar nitraat uit het grondwater weghouden”, aldus Griffioen. | |
| 23 | „Daarna zit je in de problemen”, zegt Griffioen. „De pyrietlagen zijn eindig, dus je slurpt de | |
| 24 | buffer als een stofzuiger op. Daar komt bij dat pyriet niet uit puur ijzerdisulfide bestaat. | |
| 25 | Sporenelementen als arseen, nikkel, zink en cadmium komen samen met ijzer in | |
| 26 | oplossing.” Drinkwaterbedrijven weren deze schadelijke metalen liever uit het drinkwater. | |
| 27 | Pyriet lijkt weliswaar het nitraat-probleem te relativeren, maar daarmee belanden we van de | |
| 28 | regen in de drup, zeggen bodemdeskundigen. Behalve dat het nitraatprobleem wordt | |
| 29 | ingeruild voor zware metalen die aan de wandel gaan, is ook het gevormde sulfaat geen | |
| 30 | lekkere stof. Niet alleen doordat het een ongewenste smaak geeft aan drinkwater. „Sulfaat | |
| 31 | is desastreus voor de wetlands”, zegt dr. Jan Roelofs. In beekdalen, laagveen en in | |
| 32 | moerassen ziet de ecoloog vegetatie wegkwijnen door een flinke toename van de | |
| 33 | sulfaatconcentratie. | |
| 34 | „In bijvoorbeeld laagveen wordt sulfaat omgezet in sulfide, wat uiterst giftig is voor de | |
| 35 | plantenwortels. Voor een deel wordt dat sulfide weliswaar weer gebonden aan ijzer - | |
| 36 | inderdaad, dan ontstaat weer pyriet - maar dat ijzer wordt daarvoor losgeweekt van | |
| 37 | 7fosfaat.” En eenmaal in oplossing leidt dat fosfaat weer tot de verstikkende groene soep, | |
| 38 | die eutrofiëring wordt genoemd. „Geen medelijden met de boeren en onverkort vasthouden | |
| 39 | aan de nitraatnorm”, zo luidt aldus Roelofs’ devies. | |
| 40 | „Op tal van plaatsen wordt het bufferende vermogen van de bodem door ons onderzocht”, | |
| 41 | zegt ir. Leo Joosten, milieumanager bij de vereniging van waterbedrijven. Op een paar | |
| 42 | plekken, zoals in het door Boukes onderzochte Oost-Brabantse wingebied bij Vierlingsbeek | |
| 43 | vindt inderdaad een opmerkelijke afbraak van nitraat plaats. Je kunt dat echter niet zomaar | |
| 44 | doortrekken naar de rest van Nederland, aldus Joosten. „In Montferland en in Noord- | |
| 45 | Limburg is de bufferende laag finaal opgesoupeerd, en vinden we nitraat tot boven de norm | |
| 46 | op grote diepte in het grondwater.” | |
| 47 | Op een tiental plaatsen elders in Nederland heeft Joosten aanwijzingen dat binnen tien jaar | |
| 48 | de bufferlaag is weggevreten. „Elders duurt het misschien vijftig jaar. Het hangt af van de | |
| 49 | dikte van de laag.” | |
| 50 | De kans dat het ministerie van Landbouw de nitraatnorm op de helling zet, is gering. De | |
| 51 | huidige minister van Landbouw, Brinkhorst (D66), heeft zich destijds ingespannen om de | |
| 52 | EU-norm ingevoerd te krijgen, en daar komt hij liever niet op terug. |