Examentrainers

Overheid en kunst

De tekst ‘Overheid en kunst’ kan na de inleiding als volgt worden ingedeeld:
Deel 1: kritische analyse standpunten en stellingname van de politiek inzake
kunst;
Deel 2: kritische analyse misvattingen over kunst;
Deel 3: uitgangspunt voor een juiste analyse van kunst en praktische gevolgtrekking.

1			De kunst in Nederland heeft een					geeft.
			flink imagoprobleem. Kunstenaars,		10			Achter het begrip ‘kunst’ gaat een
			beleidsmakers en beschouwers			135		wereld van zeer uiteenlopende inter-
			proberen elkaar in een estafette van					pretaties en gierende misverstanden
	5		publicaties af te troeven in somberheid.					schuil. Hoewel er brede consensus
			De Nederlandse kunst verkeert in een					bestaat over het belang van kunst,
			diepe innerlijke crisis, is provinciaals en					lopen de meningen over het wezen en
			wordt in de internationale kunstwereld			140		de plaats van die kunst in de maat-
			nauwelijks serieus genomen.					schappij sterk uiteen, met als gevolg
2	10		Wanneer het de landbouw of de					dat men van elkaar eigenlijk niet weet
			scheepvaart had betroffen, waren er					waarover de ander het heeft. En ervan
			ongetwijfeld stemmen opgegaan om					uitgaande dat het gros van de Neder-
			meer geld in deze sector te pompen,			145		landse politici de middelbare school
			maar hier is het omgekeerde het geval.					heeft afgemaakt en dat de vele uiteen-
	15		Terwijl de kunst schijnbaar in een crisis					lopende en bizarre ideeën over kunst
			verkeert en haar internationale con-					niet het resultaat zijn van een gebrekkig
			currentiepositie wordt bedreigd, schiet					intellect, kan de objectieve toeschouwer
			de overheid niet te hulp, maar geeft ze			150		maar tot één conclusie komen: hier is
			juist een extra duwtje naar de afgrond					sprake van een groot en langdurig mis-
	20		door fors op de uitgaven voor kunst te					verstand.
			bezuinigen. Een argeloze beschouwer		11			Dat misverstand openbaart zich al
			kan bijna niet anders dan concluderen					in de kern van alle betogen die worden
			dat de Nederlandse overheid en de			155		gehouden over kunst: de aanname dat
			oppositie kunst van zeer gering belang					kunst belangrijk is voor mens en
	25		vinden.					samenleving; dat zij een stichtende
3			Maar die argeloze beschouwer heeft					werking heeft en het zich kunnen ver-
			het mis. Tenminste als hij afgaat op wat					plaatsen in de gevoelens van de mede-
			de verschillende politieke partijen			160		mens stimuleert. Het is een waarheid
			zéggen over kunst. Kunst is belangrijk					die boven alle twijfel verheven lijkt.
	30		voor de samenleving, schrijft een CDA-					Zozeer verheven zelfs dat geen enkele
			kamerlid op haar website. Cultuur en					partij een, anderszins gebruikelijk,
			sport verhogen de kwaliteit van de					objectief rapport van het CBS1) of de
			samenleving, meldt de PvdA in haar			165		Rekenkamer bijsluit om deze ver-
			verkiezingsprogramma. Kunst is					meende waarheid te staven.
	35		belangrijk en moet verrassen, stimu-		12			En daarvoor is natuurlijk een
			leren en inspireren, zegt GroenLinks.					reden. Zo’n objectief rapport bestaat
			De VVD op haar beurt vindt cultuur-					namelijk niet. En dat rapport zal er ook
			educatie van groot belang, omdat			170		nooit komen, omdat de stelling dat
			jongeren daarmee hun affiniteit met					kunst goed is voor de mensen objectief
	40		kunst en het cultureel erfgoed kunnen					bezien niet te bewijzen valt. Als kunst
			ontwikkelen. Kunst en cultuur, stelt de					goed zou zijn voor de mensen, dan is
			SP, behoren tot de belangrijkste					de dosering van de werkzame stof wel
			dragers van onze beschaving. En op de			175		erg laag, want twintigduizend jaar nadat
			website van het ministerie van OC&W					de Meesters van Lascaux2) hun grotten
	45		valt te lezen dat “cultuur de mensen					omtoverden tot een Paleis van de
			anders naar elkaar laat kijken. Cultuur					Verbeelding is er van enige heilzame
			(…) zet aan om in debat te gaan en					invloed op het handelen en denken van
			leert mensen elkaar te waarderen.			180		de mens nog steeds niets te merken.
			Kunst verdiept. Daarom stelt de Neder-					Integendeel.
	50		landse overheid er belang in deelname		13			Met evenveel recht zou je kunnen
			aan cultuuruitingen te ondersteunen en					zeggen dat zo langzamerhand wel
			te stimuleren.”					bewezen is dat er van de kunst geen
4			Dat valt dus allemaal ontzettend			185		wonderen verwacht mogen worden.
			mee. Je vraagt je af waar al die discus-					Misschien moeten we haar zelfs maar
	55		sie en onrust de afgelopen maanden					afschaffen. Kunst, laten we wel wezen,
			voor nodig zijn geweest. Uit het vooraf-					creëert bijvoorbeeld zonderlingen. En
			gaande leid ik tenminste af dat er ver-					het kunstenaarschap, dat is algemeen
			schillende coalities mogelijk zijn die			190		bekend, gaat vaak gepaard met een
			over een ruime kamermeerderheid					uitbundig gebruik van drank en andere
	60		kunnen beschikken voor de uitvoering					stimulerende middelen. Kunst kan
			van een royaal en enthousiast kunst-					binnen gezinnen spanningen en ruzies
			beleid. En wie zou er ook willen be-					veroorzaken en is al met al nog een
			zuinigen op kunst wanneer mensen,			195		heel gedoe ook, met musea en perso-
			zoals het ministerie zelf zegt, elkaar					neel en onderhoud en restauratie.
	65		door kunst leren waarderen? Een ver-		14			Waarom zou het dan zo zijn dat de
			hoogd zelfbegrip en begrip voor de					uitingen van deze zonderlingen de
			ander in een wereld die op alle fronten					overige burgers zouden inspireren om
			volop in beweging is, dat mag toch wel			200		alles begrijpende modelburgers te
			wat kosten.					worden? Er is geen enkel bewijs voor-
5	70		Hoe komt het dan dat deze ge-					handen. En toch houdt men van links
			schreven woorden niet tot meer daad-					tot rechts stug vol dat kunst een zegen
			kracht leiden? Dat we als burgers niet					is voor de samenleving.
			zíen dat kunst belangrijk wordt ge-		15	205		De verklaring daarvoor ligt in het
			vonden? Hebben we het eigenlijk wel					feit dat wij vastzitten in het rendements-
	75		over hetzelfde, wanneer we spreken					denken. Dat blokkeert de weg naar een
			over kunst? Je vraagt het je af.					meer waarheidsgetrouw inzicht. Het
6			Het lijkt er verdacht veel op dat de					gaat er gewoonweg niet in dat kunst,
			verschillende politieke partijen en over-			210		hoewel het wat kost, misschien wel
			heden weliswaar zeggen dat kunst be-					helemaal geen maatschappelijk nut of
	80		langrijk is voor de samenleving, maar					meetbaar effect heeft. Het idee dat
			dat ze eigenlijk niet weten waarom.					kunst eigenlijk iets anders is dan wat zij
			De geloofsbelijdenissen roepen een					is, en dat zij méér zou moeten kunnen
			heleboel vragen op. Vragen waarop			215		dan zij kan, zit om redenen van het
			geen antwoord wordt gegeven.					profijtbeginsel diep in de mensen in-
7	85		Want waarom zou kunst moeten					gebakken.
			verrassen, zoals GroenLinks stelt? Kan		16			Het idee dat kunst goed is voor
			ze ook niet een functie vervullen door					mens en samenleving is een onbewijs-
			ons gerust te stellen? Te troosten? Of			220		baar waanidee. Een waanidee dat
			te vervelen? En GroenLinks kan dan					merkwaardigerwijs verkondigd wordt
	90		wel zeggen dat kunst moet stimuleren					door partijen die er zelf, als we ze op
			en inspireren, maar waartoe die					hun daden beoordelen, niet in geloven.
			stimulus moet leiden, daarover wordt					Is het een wonder dat het kunstbeleid
			geen helderheid gegeven.			225		van deze en vorige regeringen
8			Het lijkt er veel op dat men eigenlijk					zwalkend en ongeïnspireerd is?
	95		maar wat roept, zonder dat enig bewijs		17			Verklaringen over de betekenis van
			noodzakelijk wordt geacht. Zo beweert					kunst dienen ernstige verklaringen te
			een partij dat er een sterkere wissel-					zijn. Gedachten over kunst dienen de
			werking moet zijn tussen de beroeps-			230		kern te zijn van gedachten over de
			kunst en de amateurkunst, omdat zo’n					mensheid zelf. Inderdaad: waarom zijn
	100		wisselwerking, volgens deze partij,					wij hier en wat heeft dit allemaal te be-
			“zeer stimulerend” kan werken. Hoezo					tekenen? Kunst is niet belangrijk omdat
			zou zo’n wisselwerking stimulerend					we er betere mensen van worden, maar
			werken? Stimulerend voor wie? En			235		omdat ze ons tot mensen maakt. In de
			waartoe moet dit alles stimuleren? Over					natuur komt geen kunst voor. Het
	105		kunst mag je werkelijk alles zeggen.					maken en waarderen van kunst is een
			Enige kennis van zaken of begrip voor					unieke menselijke eigenschap. Een
			omstandigheden is niet vereist.					eigenschap die alleen al door haar
9			Dat bleek weer eens toen diezelfde			240		uitzonderlijkheid haar waarde bewijst.
			partij onlangs een motie indiende waar-					Daarom is kunst belangrijk. Kunst is het
	110		in de regering werd gevraagd te onder-					enige wezenlijke dat ons onderscheidt
			zoeken in hoeverre “volledig door de					van alle andere levende wezens. Het is
			overheid gesubsidieerde kunstenaars”					de viering van het menszijn.
			gedwongen kunnen worden amateurs		18	245		Indien een overheid, dit alles in-
			bij de uitoefening van hun hobby te					dachtig, besluit dat het waard is om dit
	115		assisteren. Uit dit plan spreekt een					fenomeen te ondersteunen, dan kan dit
			bijna terloopse minachting voor het					eigenlijk maar op één manier: met blind
			beroep van kunstenaar en voor de					enthousiasme en onvoorwaardelijk ver-
			kunsten zelf. Kunst, dat is een soort			250		trouwen en zonder verder iets aan de
			edele hobby. Je doet het erbij en je					kunst op te leggen of van haar te eisen.
	120		kunt er dus makkelijk nog iets anders					De kunst is zichzelf genoeg. Er is dan
			bijdoen. Alleen zie ik niet waarom we					ook geen enkele reden denkbaar waar-
			deze gedachte enkel zouden loslaten					om de omvang van die steun minder
			op het volledig gesubsidieerde			255		dan vijf procent van de rijksbegroting
			kunstenaarschap. Er is nog zoveel					zou moeten zijn. Dat daar geen geld
	125		meer mogelijk. Ik zie een toekomst					voor is, lijkt mij, gezien de berichten
			waarin volledig gesubsidieerde mede-					over de explosieve toename van
			werkers van Rijkswaterstaat mij helpen					zwaarlijvigheid onder de Nederlandse
			bij de aanleg van mijn vijver, terwijl de			260		bevolking, een moeilijk te verdedigen
			volledig gesubsidieerde mannen van					stelling. Dus hou toch op met dat
	130		Staatsbosbeheer de tuin snoeien en					armoedige gedoe over vijftig miljoen
			een volledig gesubsidieerde docent van					meer of minder, stop er miljarden in!
			het conservatorium mijn zoon pianoles

naar: Dick Tuinder
uit: De Groene Amsterdammer, 10 september 2005