1 | | | De oerdracht fan it argyf fan de | | | | | publisiteit. Ik wit noch goed, nei myn |
| | | homo-lesbyske beweging koe pas | | | | | alderearste televyzje-optreden, dat ik |
| | | wêze nei’t Tielman alles út dat argyf | | | 135 | | op ’e dyk rûn en tocht: Al dy minsken |
| | | sels yn de goede kontekst pleatst | | | | | hawwe my sjen kinnen en witte no |
| 5 | | hie, want hy hat graach de rezjy yn | | | | | dat ik homo bin. Dat wie wat yn dy |
| | | hannen. “Folle belangriker is dat it | | | | | tiid. Mar ik sis altyd mar, demokrasy |
| | | argyf mei iepen earms ûntfongen | | | | | is net foar bange minsken en emansi- |
| | | wurdt en dat dêr in bepaalde filosofy | | | 140 | | paasje alhiel net. Myn ûnderfining is |
| | | achter sit. En ien fan de fertsjinsten | | | | | dat as men minsken ridlik yn ’e mjitte |
| 10 | | fan Tresoar is dat de Fryske identiteit | | | | | komt, de kâns grut is dat men ek |
| | | op in hiel iepen wize ynterpretearre | | | | | ridlik benadere wurdt. As humanist |
| | | wurdt. Men kin ek Frysk wêze as | | | | | haw ik folle faker lêst hân fan fijan- |
| | | men net yn Fryslân berne is. Men kin | | | 145 | | nigens as yn myn hoedanichheid fan |
| | | der bewust foar kieze om te | | | | | homo. Ek omdat ik foar myn gefoel |
| 15 | | ‘ferfryskjen’ en dat haw ik dien. | | | | | allinnich mar opkaam foar in ridlik |
| | | Dêrom past myn argyf by Tresoar.” | | | | | rjocht, nammentlik om te hâlden fan |
2 | | | Tielman (Hilversum, 1946) hat | | | | | de minsken fan wa’tst hâlde wolst. |
| | | him altyd ynspand foar de homo- | | | 150 | | Wat is der no op de leafde tsjin?” |
| | | emansipaasje yn Nederlân, ûnder | | 6 | | | In oar ridlik rjocht is it opkommen |
| 20 | | oare by de homo-emansipaasje- | | | | | fan de Friezen om de eigen taal te |
| | | feriening COC. Dochs is er gjin | | | | | praten. “Nijkommers ried ik oan om |
| | | aktivist, mar in man dy't operearret | | | | | sa gau mooglik it Frysk ferstean te |
| | | achter de kûlissen. Hy komt nea op | | | 155 | | learen en foar de rest moatst dy earst |
| | | de barrikaden. “Ik hâld net fan | | | | | mar ris stilhâlde. Doe’t ik foar it earst |
| 25 | | tsjûgenisetyk, dat men allerhanne | | | | | nei in gearkomste fan doarpsbelang |
| | | dingen ropt sûnder oer de gefolgen | | | | | gong, sei myn partner Herman: ‘Bek |
| | | nei te tinken. Ik bin mear fan it | | | | | hâlde!’ Dat haw ik dien, wol trije |
| | | poldermodel. Dat model liedt derta | | | 160 | | gearkomsten lang! Men moat as nij- |
| | | dat alle belutsenen om de tafel sitte; | | | | | kommer net miene dat men it better |
| 30 | | mei-inoar in oplossing betinke dy’t | | | | | wit.” |
| | | foar elk akseptabel is. Yn de | | | | | It bringt ús op de betsjutting fan taal |
| | | sosjology wurdt dat wol it | | | | | en skiednis foar de identiteit. “It |
| | | wolbegrepen eigenbelang neamd. | | | 165 | | treurige wie eins dat jonge homo’s yn |
| | | Wy hawwe der allegear belang by dat | | | | | de jierren ’60 neat wisten fan harren |
| 35 | | minderheden net diskriminearre | | | | | eigen skiednis. Dat Alexander de |
| | | wurde omdat wy allegear diel | | | | | Grutte en kening-steedhâlder Willem |
| | | útmeitsje fan in minderheid, ek al | | | | | III homo wienen, waard deaswijd. Der |
| | | binne dat mar linkshannigen of | | | 170 | | wienen ek net echt wurden foar. It |
| | | readhierrigen. Men is as mienskip | | | | | begryp ‘homoseksueel’ is pas ein |
| 40 | | like sterk as de swakste skeakel.” | | | | | njoggentjinde ieu ta stân kommen. |
3 | | | It soe Tielman syn mantra wêze | | | | | Dêrfoar bestie it gedrach fansels wol, |
| | | kinne, al past soks net sa goed by in | | | | | mar der wie gjin wurd foar. Dat jout |
| | | humanist. Identiteit, dy hast net, dêr | | | 175 | | fuort oan dat taal foar identiteits- |
| | | kiest foar. En út syn eigen famylje- | | | | | ûntwikkeling ôfgryslik belangryk is. |
| 45 | | skiednis wei falt der ek hiel wat te | | | | | Dat is ek foar de Fryske kultuer sa, |
| | | kiezen: syn heit kaam út in anty- | | | | | men moat jin hieltyd bewust wêze fan |
| | | godstsjinstige, reade Grinzer famylje. | | | | | it belang fan taal. It Frysk is foar de |
| | | De famylje fan syn mem bestie út ta | | | 180 | | Fryske kultuer essinsjeel. Itselde jildt |
| | | it katolisisme bekearde Joaden. Yn | | | | | foar homoseksualiteit. It feit dat der |
| 50 | | de oarloch hienen se beide wol in | | | | | gjin wurden wienen dêr’t men jin |
| | | knoei krigen. Heit kaam handikapt | | | | | neutraal, lit stean posityf oer homo- |
| | | werom út in Dútsk wurkkamp en mem | | | | | seksualiteit yn uterje koe, wie hiel |
| | | ûntkaam as roomske Joadinne mei in | | | 185 | | belangryk. It COC hat dus ek hiel |
| | | net-Joadske heit oan de | | | | | bewust oan taalfoarming dien. Sa |
| 55 | | Joadeferfolging. Nei de oarloch | | | | | akseptearje ik it wurd ‘homohoulik’ |
| | | kamen se yn Hilversum foarinoar oer | | | | | net. Der is ien houlik en dat stiet |
| | | te wenjen en dwers troch de pylders | | | | | iepen foar manlju dy’t mei froulju |
| | | fan de ‘verzuiling’ hinne krigen se | | | 190 | | trouwe wolle, manlju dy’t mei manlju |
| | | kunde oan elkoar. It houlik wie in | | | | | trouwe wolle en froulju dy’t mei |
| 60 | | ‘moetje’. “Us roomske pake, de heit | | | | | froulju trouwe wolle. Men moat dus |
| | | fan ús mem, hie sein: ‘Der mei troud | | | | | net akseptearje dat it wurd homo in |
| | | wurde, mar dat bern komt myn hûs | | | | | negative klank krijt, dat it in skelwurd |
| | | net yn.’ Myn muoikes sleepten my | | | 195 | | wurdt.” |
| | | dochs mei en sa is it gongen, ik wie | | 7 | | | Wat dat oangiet hat de beweging |
| 65 | | fjouwer jier, dat ús pake deryn kaam | | | | | op it stuit hâlden en kearen. ‘Homo’ |
| | | en rôp: ‘Wat moat dát dêr!’ Ik wie in | | | | | is op skoalpleinen in skelwurd en foar |
| | | ding wurden en waard fuort troch | | | | | homostellen is it net altyd feilich har |
| | | hystearysk gûlende muoikes it hûs út | | | 200 | | yn it iepenbier as homo sjen te litten. |
| | | brocht. | | | | | “Wy hawwe foaral problemen mei |
| 70 | | Ik bin opgroeid mei ûntkenning. It | | | | | Marokkaanske jonges. Homofilen en |
| | | heucht my noch hiel goed dat ús | | | | | lesbiënnen foarmje in doelwyt en dêr |
| | | beppe fan memmekant sei: ‘Lit noait | | | | | moat wat oan dien wurde. Neffens |
| | | skine datst Joadsk bist.’ Ik hie der | | | 205 | | my komt it binnen de Berberkultuer |
| | | doe noch gjin aan fan wat dat wie, | | | | | ek wol foar dat jonges en manlju |
| 75 | | mar ik waard opskipe mei wat ik | | | | | seks hawwe mei elkoar. It wurdt |
| | | fuortstopje moast.” | | | | | allinnich net beneamd. It giet der net |
4 | | | Mei de ûntdekking fan syn homo- | | | | | om dat se yn Nederlân net yntegrear- |
| | | seksualiteit waard it der net makliker | | | 210 | | je, se yntegrearje better as bygelyks |
| | | op. “Yn myn jongste oantinkens frege | | | | | Sinezen en Turken. Dy hawwe in hiel |
| 80 | | ik oan ús mem wêrom’t jonges net | | | | | sterke kulturele bining. Berbers |
| | | mei jonges trouwe kinne. Ut har | | | | | hawwe gjin skreaune taal; se hawwe |
| | | reaksje makke ik op dat ik dat soarte | | | | | allinnich in sprutsen taal en dat bringt |
| | | fan fragen better net stelle koe. Ik | | | 215 | | ús wer werom by it belang fan taal |
| | | haw it dêrnei gewoan ferkrongen en | | | | | foar identiteit. It probleem fan de |
| 85 | | pas doe’t ik studearre, gong it stadich | | | | | Berbers wie dat harren taal en dus |
| | | yn my del dat ik homo wie. Ik wenne | | | | | harren kultuer net serieus nommen |
| | | yn Nijmegen by in hospita en dy hie | | | | | waard. Der wie gjin kulturele ûnt- |
| | | in soan fan 16. Ik wie 18, mar hy wie | | | 220 | | wikkeling; alle kultuer wie Frânsk of |
| | | seksueel folle fierder as ik. Hy hat my | | | | | Arabysk en it gefolch wie dat se in |
| 90 | | ferlaat en alle keunstjes fan de | | | | | hiel leech selsbyld hawwe, sels in |
| | | seksualiteit leard. Oant syn mem der | | | | | negatyf selsbyld. Yn Marokko fleane |
| | | achterkaam. Dat late ta in ôfgryslik | | | | | de Berbers dêrom ûnder de radar |
| | | drama. Sy rôp allerhanne ferskriklike | | | 225 | | troch. As men no guon fan dy |
| | | dingen oer homoseksualiteit en eins | | | | | jongens sjocht, hjir yn Nederlân, dan |
| 95 | | wie it pas op dat stuit dat ik tocht: Ja, | | | | | dogge dy dat noch. Se ûntwikkelje |
| | | ik bin homo. Dat kaam bot oan. Ik hie | | | | | harren eigen kultuer net en geane |
| | | ek alhiel gjin identifikaasjemooglik- | | | | | dus net út dy sterkte wei de dialooch |
| | | heden. Dat wat ik dien haw, is yn in | | | 230 | | oan mei oaren, lykas Friezen yn |
| | | pear moanne sa’n bytsje alles lêze | | | | | Fryslân dat dogge, mar omdat se in |
| 100 | | wat oer homoseksualiteit ferskynd | | | | | negatyf identiteitsgefoel hawwe, |
| | | wie. Dat neam ik in typysk yntellek- | | | | | reagearje se dat ôf op oaren, troch |
| | | tuële oanpak; yn plak fan seksuële | | | | | se te ferfolgjen. Under oare |
| | | kontakten te sykjen, begûn ik te | | | 235 | | homofilen en lesbiënnen binne dêr it |
| | | lêzen.” | | | | | slachtoffer fan, mar dat mei men net |
5 | 105 | | “Doe’t ik 21 waard, bin ik lid | | | | | akseptearje.” |
| | | wurden fan it COC. Dat wie in hiel | | 8 | | | “De homo-emansipaasje is noait |
| | | nuvere wrâld; minsken brûkten noch | | | | | ôf. Dat is in misferstân. Wy libje yn in |
| | | skûlnammen, dy âldere generaasje | | | 240 | | heteroseksuele maatskippij. Wy sille |
| | | hie in dûbellibben en hâlde him stil | | | | | altyd, elke generaasje op ’e nij, de |
| 110 | | om gjin wjerstân op te roppen. Mar | | | | | frijheid om sels sin te jaan oan it |
| | | dy wjerstân, dêr moat men krekt | | | | | libben befestigje moatte. Frijheid is |
| | | trochhinne om lykberjochtiging te | | | | | net eat dat men hat en dat dan net |
| | | krijen. Ik kaam dêr mei Benno | | | 245 | | mear befochten hoecht te wurden. |
| | | Premsela yn ’e kunde, de foarsitter | | | | | Itselde jildt foar emansipaasje. Mar |
| 115 | | fan it COC. Hy wie iepen oer syn | | | | | ek foar it Frysk. Al komt it Frysk yn |
| | | homoseksualiteit en wie foar my in | | | | | de Grûnwet, dêr’t ik hielendal achter- |
| | | positive identifikaasjemooglikheid. | | | | | stean, dêrmei is it fuortbestean fan |
| | | Immen dy’t as Joad ûnderdûkt west | | | 250 | | de Fryske kultuer net garandearre. |
| | | hie en nei de oarloch neat mear te | | | | | Men sil der krekt yn Fryslân foar |
| 120 | | ferliezen hie en him dêrnei ynsette | | | | | soargje moatte dat it belibjen fan de |
| | | foar de homobeweging. Hy is eins | | | | | Fryske kultuer troch de jongere |
| | | myn twadde heit wurden. Wy fûnen al | | | | | generaasje befoardere wurdt. Ik wurd |
| | | dat it COC fernije moast, mar sûnder | | | 255 | | oars echt kjel as ik om my hinne |
| | | dat it ta in brek liede soe tusken de | | | | | sjoch hoe’n bytsje Fryske literatuer |
| 125 | | âlde en de nije leden. Premsela en ik | | | | | lêzen wurdt. Wy sille dus ynvestearje |
| | | hawwe der mei sin nei stribbe om | | | | | moatte yn identiteitsûntwikkeling, |
| | | mei oaren yn petear te gean en dy | | | | | elke generaasje op ’e nij. Want |
| | | hawwe wy fûn. Wy hawwe oansluting | | | 260 | | hieltyd wer is identiteit in kar.” |
| | | socht by minsken yn deselde po- | | | | | |
| 130 | | sysje. Dy fûnen wy yn de frouljus- | | | | | nei: Annelies van der Goot |
| | | beweging en yn de humanistyske | | | | | yn: De Moanne, jiergong 10, nûmer 4, maaie 2011 |
| | | beweging. En wy sochten mei sin de | | |