| Heechlearaar Frysk Goffe Jensma “Frysktalige tekst net ynteressant as wy de kontekst dêrfan net kenne” (1) Op 11 novimber 2008 is de Fryske kanon útkommen ûnder de titel De kanon fan Fryslân yn 11 en 30 finsters. Goffe Jensma is de einredakteur. Boppedat is er yn july fan dat jier beneamd as heechlearaar Fryske taal en kultuer oan de universiteit fan Grins. Dus alle reden foar in petear mei dizze kultuerhistoarikus, dy’t bekend waard troch publikaasjes as Het rode tasje van Salverda, dêr’t er de oarsprong fan it hjoeddeiske byld fan Fryslân yn ûndersiket en De gemaskerde God oer François HaverSchmidt en it Oera Linda-boek, dêr’t er cum laude op promovearre. |
| (2) Wannear is dyn passy foar | 70 | fan de âldste lannen en dat idee fan | ||||
| skiednis ûntstien? | kontinuïteit is in myte. | |||||
| Doe’t ik klear wie mei it gymnasium wist | ||||||
| ik net wat ik woe. It waard skiednis om’t | (5) Wêrom is dat in myte? | |||||
| 5 | ien my ferteld hie dat ik dan antropo- | Dat is in myte omdat saken troch de | ||||
| logy dwaan koe en dêrmei soe ik de | skiednis hinne feroarje, de manieren | |||||
| reklame yn kinne. Dat liek my wol wat, | 75 | hoe’t minsken nei elkoar sjogge, | ||||
| al hie ’k gjin flau benul fan wat ik dan | feroarje. Soest sizze kinne dat dy âlde | |||||
| dwaan moatte soe. By eintsjebeslút | ûntsteansskiednis in myte is omdat der | |||||
| 10 | waard ik útlotte foar skiednis, dus | yn ’e 4e en 5e ieu in gat west hat yn ’e | ||||
| waard it filosofy, wat ik moai wat jierren | befolking, mar dat is bysaak. It sit him | |||||
| dien ha. Skiednis kaam der letter pas | 80 | mear yn it definiearjen fan saken. Sa’n | ||||
| wer by. Hoewol’t ik filosofy net ôfmakke | begryp as ‘frijheid’ bygelyks, dat | |||||
| ha, hat it my as ûndersiker wol foarme. | definiearje wy hiel oars as in mids- | |||||
| 15 | By filosofy bestudearren wy ien boek yn | ieuwer en yn ’e 17e ieu betsjutte it wer | ||||
| in healjier, by skiednis – by wize fan | wat oars. Ast sjochst datst dêrtroch net | |||||
| sprekken – wol fiifhûndert, dat is in grut | 85 | samar kontinuïteit ferûnderstelle kinst | ||||
| ferskil. Ik ha troch filosofy echt goed | by de Friezen, wurdt de skiednis | |||||
| lêzen leard. | ynienen in stik ynteressanter. | |||||
| 20 | (3) De tiid nei myn ôfstudearjen wie in | (6) Wy ha by it meitsjen fan de kanon | ||||
| drege tiid. Ik wie by de Fryske skiednis | foar twa doelen keazen. It is in ûnder- | |||||
| bedarre troch de professor, in Frysk | 90 | wiismiddel en dus net bedoeld foar it | ||||
| skiedkundige, dêr’t ik by ôfstudearre | grutte publyk, al hoopje wy fansels wol | |||||
| wie. En om’t ik niks te dwaan hie, | dat it dêr ek yngong by fine sil. Yn it | |||||
| 25 | ûntstie einlings it idee om in tinkboek | ûnderwiis wolle wy graach dat de | ||||
| oer de Frjentsjerter Universiteit te | Fryske myte konfrontearre wurdt mei de | |||||
| meitsjen. Fan it ien kaam it oare; ik | 95 | histoaryske werklikheid. Sadwaande | ||||
| krige dêrnei de opdracht fan de Fryske | dat bern fan de basisskoalle en de | |||||
| Akademy om in rapport te skriuwen oer | ûnderbou fan de middelbere skoalle | |||||
| 30 | de fraach oft der in nije skiednis fan | troch de botsing tusken it saneamde | ||||
| Fryslân komme moast. Dêr is doe in | hearlike Fryske ferline en de moderne | |||||
| konflikt oer ûntstien, dat – mei wat | 100 | wrâld oansetten wurde om kritysk nei te | ||||
| juridyske drigeminten – resultearre hat | tinken oer skiednis, mar ek oer de | |||||
| yn de opdracht foar Het rode tasje van | eigen identiteit. Want bern fan no | |||||
| 35 | Salverda. | woartelje by eintsjebeslút net allinne yn | ||||
| de Fryske skiednis. | ||||||
| (4) Wat hat in ynterdissiplinêr | ||||||
| kultuerhistoarikus, dy’t alles graach | 105 | (7) It doel fan sa’n kanon is it teweech- | ||||
| yn grutte ferbannen sjocht, mei sa’n | bringen fan histoarysk tinken. It middel | |||||
| statysk medium as in kanon? | dat Van Oostrom oanrikt yn de Canon | |||||
| 40 | Ynhâldlik hat sa’n kanon yndie wat | van Nederland is nasjonale skiednis, | ||||
| statysk. Dat kin net oars ast it oer 80 | wat wy dogge is regionale skiednis. Dat | |||||
| oant 90 prosint fan de ûnderwerpen | 110 | leit tichter by de bern, kinst op ’e fyts | ||||
| samar iens bist. Dy steane eins gewoan | stappe om dy te besjen. ‘De geschiede- | |||||
| fêst. Fan dy kant besjoen is der yndie | nis om de hoek’ neamt Van Oostrom | |||||
| 45 | gjin ferbân mei in ûndersyk as Het rode | dat. Mar dan sit der ek noch in tusken- | ||||
| tasje (sjoch al. 1). Mar oan de oare kant | nivo yn, dat hat der mei te krijen dat der | |||||
| is dat der wol. Ast nei de skiednis fan | 115 | ek altyd in kompetityf elemint ynslûpt, | ||||
| Fryslân sjochst, ropt dat in hiel soad | dat fan Fryslân tsjinoer de Rânestêd. | |||||
| mytyske gefoelens yn minsken wekker. | Dat elemint moatst net befêstigje, dat | |||||
| 50 | Dat hat nei myn betinken te krijen mei it | moatst befreegje, problematisearje. | ||||
| feit dat it Fryske gebiet in krimp-naasje, | Dat is ek in middel om bern histoarysk | |||||
| of better, in krimp-lân is: yn de 7e ieu | 120 | tinken oan te learen. Ast dat krimp- | ||||
| leine de grinzen fan it Fryske gebiet fan | lantsje fan ús besjochst, dan kinst op | |||||
| it Swin yn België oant de Wezer yn | de âlde manier lesjaan en yn de kanon | |||||
| 55 | Dútslân, yn de 13e ieu is dat fan de | dingen roppe as ‘Wy moatte ús | ||||
| Iselmar oant de Wezer en no is it in | losmeitsje fan Nederlân, wy ha ús tiid | |||||
| provinsje mei noch twa besibbe ge- | 125 | wol hân, of: dy ferrekte Hollanners’. Mar | ||||
| bieten yn Noard-Fryslân en Sealterlân. | kinst ek sizze: ‘Wat betsjut dat eins, dat | |||||
| Der sit dus krimp yn. Dat proses, it | wy libje yn in lantsje dat krimpt.’ Dan | |||||
| 60 | wurdearjen fan dat proses – sis mar, | kinsto de grutskens dêrop ûnderfreegje | ||||
| hoe’tst dêr tsjinoan sjochst – wurdt hiel | sûnder datst him útskeakelest. | |||||
| bot stjoerd troch de komst fan it | ||||||
| nasjonalisme – yn Fryslân it kultureel- | 130 | (8) Libben der yn de kanonkommisje | ||||
| nasjonalisme – om 1800 hinne. En om’t | gjin nasjonalistysk tinte foarkarren? | |||||
| 65 | naasjes har hiel graach woartelje wolle | Fansels hat der de nedige diskusje | ||||
| yn sa âld mooglike grûn, is om dy tiid | west oer bepaalde ûnderwerpen, mar | |||||
| hinne hiel sterk it perspektyf ûntstien én | oer it generaal wie it net in dreech | |||||
| ferspraat dat Fryslân it âldste lân fan | 135 | proses, dat foel wol wat ta. | ||||
| West-Europa is, of yn alle gefallen ien | ||||||