| | ERDEM KOCA |
| 1 | | Mustafa Olpak, Ayvalık’ta yaşayan kendi halinde bir |
| | usta. Yaşamında hep dürüst ve iyi bir vatandaş |
| | olmaya çalışmış, bugüne kadar iki kitap yazmış, dernek kurmuş bir Egeli. Evet, doğma |
| | büyüme Egeli ama bu aslında eksik bir tanımlama. Çünkü Olpak’ın dedesi ve ninesi 19. |
| | yüzyılın sonlarında vatanları Kenya’dan koparılıp köle yapılmış, ilk önce Girit’e sonra |
| | Anadolu’ya getirilerek Osmanlı’nın zenginlerine hizmet etmiş siyahlar. Bu konuda resmi |
| | bir rakam bulunmamasına rağmen sayılarının yüzbinlerce hatta milyonlarca olduğu |
| | tahmin edilen, çevremizde karşılaştığımızda ‘Herhalde Afrika’dan yeni gelmiştir’ diye |
| | genelleyerek görmezden geldiğimiz, Osmanlı zamanında siyah kıtanın kıyı ülkelerinden |
| | tacirler tarafından kaçırılarak zenginlere satılan Afrikalı kölelerin torunlarından biri. |
| | Geçen yıl çıkardığı ‘Köle Kıyısından İnsan Biyografileri’ adlı kitabıyla bugüne kadar |
| | tarihimizin gözden kaçan sayfalarından birini aralayan Olpak, şimdi de Ayvalık’ta |
| | ‘Afrikalılar Dayanışma ve Kültür Derneği’ni kurdu. Mustafa Olpak ile Türkiye’de siyah |
| | olmak üzerine konuştuk. |
| 2 | | Ülkemizde birçok siyah vatandaşımız var ancak ilk olarak siz öne çıktınız. |
| | Kitabınızı neden yazma gereği duydunuz? |
| | “Benim bir deyimim var; birinci kuşak yaşar, ikinci kuşak reddeder, üçüncü kuşak |
| | araştırır. Ben üçüncü kuşağım ve çocukluğum birinci kuşakla yani kaçırılanlarla geçtiği |
| | için ülkemizdeki birçok siyah insana nazaran şanslıyım. Dedem ve ninemden aldığım |
| | cevaplardan yola çıkarak bir nevi misyon yüklendim. Osmanlı’dan beri hiçbir siyah insan |
| | köklerini, atalarının nereden geldiğini merak edip araştırmamış. Ben toplumsal bir görev |
| | yapmaya, tarihçilerin ve toplumbilimcilerin her nedense görmek istemediği bir konuyu |
| | göstermeye çalışıyorum.” |
| 3 | | Ne gibi manzaralarla karşılaştınız? |
| | “Osmanlı köle ticareti diğerlerinden farklılıklar gösteren bir sistemdi. Köleler bir anlamda |
| | evdeki insanlar gibi muamele görüyorlardı, en önemlisi de yedi ile dokuz yıl arasında |
| | azad ediliyorlardı. Diğer ülkelerdeki, istendiği zaman kölenin kafasının kesilmesi veya |
| | avlanması gibi şeyler Osmanlı’da yok. Ama herşeye rağmen herkes yerini bilmek |
| | zorundaydı, köle köledir, sahip de sahip. Ben Osmanlı köle ticaretinin ne olup ne |
| | olmadığıyla değil, bunun sonuçlarının sosyal yaşama etkileriyle ilgileniyorum. Köle |
| | ticareti bindokuzyüzyirmilerde bitti ama sonuçları bitmedi, kuşaklar boyu sürdü. Köle |
| | ticaretinin sonuçlarının bitmesi için kuşakların değişmesi lazım.” |
| 4 | | Geçmişiyle hesaplaşmayı pek sık yapmayan bir toplumuz galiba. |
| | “Atatürk’ün de dediği gibi ‘Geçmişini bilmeyen, geleceğini kuramaz.’ Biz geçmişimizden |
| | neden korkuyoruz ki? Ne var geçmişimizde? Her ulus gibi iyisi de var kötüsü de var. |
| | Anadolu’nun gücü değişik toplumlara hoş görüyle bakmasından gelir. Farklı kültürler |
| | içinde yaşamak, farklı masallar dinlemek bulunmaz bir zenginliktir. Bunun kıymetini |
| | yeterince bilemiyoruz. ‘Bu siyahlar da nereden çıktı?’ gibi sözler bazen kulağımıza |
| | geliyor. Bu siyahlar bir yerden çıkmadı, zaten buradaydı, sadece görülmek istenmiyordu. |
| 5 | | Afrikalılar Derneği’ni kurarken, özellikle adını koyarken zorluklar yaşamışsınız. |
| | Derneğin kuruluş amacını ve hikayesini anlatır mısınız? |
| | “Bu derneği ‘Afrikalılar Dayanışma ve Kültür Derneği’ adı altında ancak 120 yıl sonra |
| | oluşturabildik. Geçen ay İzmir Torbalı’da derneğimizin açılışı vardı. İki yüze yakın siyah |
| | insan katıldı. O manzarayı görmenizi isterdim, gözlerindeki ürkekliği fark etmemek |
| | imkansızdı, titriyorlardı resmen. Toplumun en yoksul kesimini oluşturan, topluma bu |
| | kadar yabancı insanlar ne zaman salona girdiler, ne zaman kendileri gibi birçok insanı |
| | gördüler, kendilerine güven geldi. Anadolu’da Çerkezler, Gürcüler, Boşnaklar, |
| | Çingeneler veya aklınıza kim gelirse herkesin bir derneği vardır. Ama biz siyahlar |
| | derneği dediğimiz zaman karşımızdakiler durdu, ‘Bir dakika’ dedi.” |
| 6 | | Neden olduğunu anlamadım, neden bir dakika? |
| | “Ben de anlamadım. Ben Türkiye Cumhuriyeti vatandaşıyım, askerliğimi yaptım, bu |
| | ülkenin bütün sorunları benim sorunlarımdır. Ama ben kökleri Afrika’ya dayanan bir |
| | siyahım, atalarımı, köklerimi nasıl inkar edebilirim? Bu saatten sonra aslımı inkar edip |
| | kafir mi olayım? Neticede ‘Anadolu Siyahileri’ adıyla yaptığımız ilk başvurumuz |
| | reddedilince adımızı değiştirdik. Herhalde daha önce de kendimizi yeterince |
| | anlatamamıştık. Zaten Türkiye’de siyahlar dernek kuramaz diye bir yasa yok. Sonuçta |
| | yetkililer derneğimizin amacını anlayınca bize yardımcı oldular, yol gösterdiler ve biz de |
| | süreci tamamlayarak Afrikalılar Dayanışma ve Kültür Derneği’mizi kurduk. Bir ayrımcılık |
| | da gözetmiyoruz aksine birleştirici yapıyı hedefliyoruz, sadece siyahlara açık değiliz; |
| | tüzük ve çalışmalarını benimseyen herkes derneğe üye olabilir. |
| 7 | | Kitabın çıkışından ve derneğin kurulmasından sonra size nasıl bir geri dönüş |
| | oldu? |
| | “Özellikle siyahların büyük bir bölümü şaşırdı. Diğer kesimlerden de farklı tepkiler geldi, |
| | bazı üniversite hocaları beni arayıp ‘Sen bunları nereden uyduruyorsun, Osmanlı’da |
| | böyle şeyler yok, sen tarihi bilmiyorsun’ dediler. Benim kitabım zaten bir tarih |
| | araştırması değil. Ben atalarımın gerçek yaşam hikayesini yazdım, bunu yaparken de |
| | Osmanlı’da köle ticareti ile karşılaştım. Bana kızanların asıl niyeti ‘Sen neden |
| | Osmanlı’yı kötülüyorsun?’ demek. Koskoca imparatorluğu kötülemek bana mı kalmış, |
| | benim böyle bir niyetim yok, ben Ayvalık’ta doğdum, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşıyım, |
| | ülkemi ve insanlarımı çok seviyorum, bu uğurda yıllarca ‘Bağımsız Türkiye’ diye |
| | bağıranlardanım. Ama bu gerçeği görmekten, üstüne gitmekten neden korkuyoruz? |
| 8 | | Sizin çocuklarınızı yani dördüncü nesili nasıl bir yaşam bekliyor? |
| | “Bu noktada dernek önem kazanıyor. Amaç bu insanların torunlarına daha iyi ilişkiler |
| | kurdurmak, yardımlaşmayı sağlamak, atalarımızın örf ve adetlerini ortaya çıkarmak, |
| | toplumun değişik kesimlerine siyahlar konusunda bilgilendirme çalışması yapmak. |
| | Bundan sonraki siyah çocuklar atalarının nereden gelip nasıl yaşadıklarını bilecek. |
| | Bundan hiçbir utanç duymayacaklar çünkü atalarımız bu yaşamı seçmedi, bunda bir |
| | utanç varsa bile biz duymayacağız.” |
