| 1 | | Tahılları öğüterek un haline getiren yel değirmenleri rüzgârlı tepeleri mekân |
| | edinirler. Deli esen rüzgârlar, o koca çarkı döndürmeye başlayınca, içerideki değirmen |
| | taşı çevrilir usul usul. Dönen değirmen taşının içine dökülen tahıl taneleri öğütülür, |
| | sofralara-pazarlara bereket gelir. |
| | Anadolu’da asırlarca yaşayan bu gelenek, günümüzde yerini modern yöntemlere |
| | bıraktıysa da, yel değirmenleri hâlâ varlığını koruyor. Gelin, Türkiye’deki yel |
| | değirmenlerinin izini süreceğimiz yolculuğa birlikte çıkalım. |
| |
|  |
| 2 | | Bodrum, kuşkusuz ülkemizde yel değirmenlerinin |
| | en çok bulunduğu yöredir. İlçeye bağlı hemen her |
| | köyde, kaderine terk edilmiş bu tarihi anıtlara |
| | rastlayabilirsiniz. Bodrum Yarımadası’nın rüzgârlı |
| | tepelerinde çeşitli büyüklüklerde, en eskisi yaklaşık |
| | dört yüz yaşına ulaşmış seksene yakın yel değirmeni |
| | var. |
| |
|
| 3 | | Gümüşlük Sahili’ni tepeden seyreden değirmenler, kuyruğu kesilmiş aslanlar gibi |
| | heybetli ama mahzun dururlar öylece. Ucundan bir bez parçası sarkan çarkları kırılmış, |
| | içleri viran haldedir. |
| |
|
| 4 | | Gümbet Köyü’ndeki değirmenlerin çarklarıyla birlikte çatıları da yok olmuş. |
| | Sanırsınız ki o güzelim silindirik gövdeleri de birazdan yıkılıp dağılacak. Bir zamanlar |
| | inci bir gerdanlık gibi tepeleri süsleyen değirmenlerin bazıları ahır, bazılarıysa samanlık |
| | olarak kullanılmakta şimdi. Bodrum’un turistik çarşısında Bodrum’un simgelerinden biri |
| | olarak satılan ve her tür hediyelik eşyada suretlerini gördüğümüz değirmenlerin |
| | asıllarının böyle harap bir halde olması ne ironik değil mi? |
| |
|
| 5 | | Ancak Yalıkavak’taki ‘Yel Değirmeni Müzesi’ insanın içini açacak güzellikte. |
| | Yalıkavak’ın simgesi haline gelmiş yel değirmeni, özel bir işletmeci tarafından onarılıp |
| | kafe olarak turizme kazandırılmış. Yazın yakıcı sıcağında her daim esen rüzgârlı bir |
| | tepedeki eski yel değirmeninin gölgesinde oturup çay içmenin keyfine doyum olmaz. |
| | Umut verici gelişmeler de var elbette. Bodrum Yarımadası’nı Tanıtma Vakfı, ilçedeki tüm |
| | yel değirmenlerinin restore edilmesi ve kültür turizmine kazandırılarak ticarete açılması |
| | için uğraş veriyor. |
| |
|
| 6 | | Alaçatı, değirmenlerin peşinde dolaşıyorsanız, yolunuz rüzgârıyla ünlü Alaçatı’ya da |
| | düşer mutlaka. Alaçatı’nın bereket sembolü taş gövdeli değirmenleri şimdi restoran |
| | olarak hizmet vermekte. Modern yel değirmenleri sayılan elektrik üreten rüzgâr türbinleri |
| | ise, Alaçatı kıyılarında sörf yapanlara güzel bir fon oluşturur arka tepelerde uzanan |
| | bembeyaz siluetleriyle. Onlarcası bir arada rüzgârı bekleyerek sessizce çalışıp dururlar |
| | gün boyu. Rüzgâr kesilince sanki hayat durur Alaçatı’da, değirmenler de durur. |
| |
|
| 7 | | Datça, sonra bir de Datça’nın yel değirmenleri var. Sayıları 19’u bulan değirmenlerin |
| | aslına uygun olarak restore edilmeleri için Datça Kaymakamlığı tarafından çalışmalar |
| | başlatılmış. Onarılarak turizme kazandırılacak değirmenlerin girişinde, köylülerin ürettiği |
| | el sanatları ürünleri ve dünyaca ünlü Datça bademi de satışa sunulacak. Datça |
| | değirmenleri üç katlı. En üst katta tahıl öğütülürken, orta kat depolama amacıyla, en alt |
| | kat ise ağırlama ve teslimat için kullanılırmış. Eşeklerle değirmenlere taşınan tahıllar |
| | sırayla öğütülüp çuvallara doldurulurmuş. Balıkçı nasıl denize dönerse, değirmenci de |
| | rüzgâra dönermiş yüzünü. Rüzgârın değirmenden yana esmediği zamanlarda beklemek |
| | sıkıcı bir hal almasın diye sabahlara kadar türküler söylenirmiş. Kuşaktan kuşağa miras |
| | kalarak yüzlerce yıl boyunca dönüp durmuş pervaneleri, değirmenlerin. |
| |
|
| 8 | | İstanbul’un bir semti, adını onlardan almış: Yeldeğirmeni. Evlerin arasına sıkışıp |
| | kalmış yel değirmenleri zamanla çok katlı apartmanlara yenik düşmüşler. Rengârenk |
| | çiçeklerle birlikte baharı karşılayan bembeyaz gövdeleri, şimdi ne olduğu bile |
| | anlaşılamayan harabelere dönüşmüş. |
| |
|
| 9 | | Şamlı, ülkemizdeki yel değirmenlerini sayarken Bozcaada, Göynük, Ayvalık ve |
| | Balıkesir-Şamlı’dakileri de anmadan geçmeyelim dilerseniz. Şamlı’daki yel değirmenleri, |
| | kulübe biçimindeki gövdesiyle geleneksel silindirik yapılı yel değirmenlerinden ayrılır. |
| | Kanatları kırık, duvarları yıkık dökük hale gelmiş ve artık sadece yalnızlığı çağrıştıran bu |
| | taş kuleler insanoğlunun duyarsız ellerinde yok olacakları günü bekliyorlar. Şehre |
| | yukarıdan bakan tepelerde esen rüzgâra dönük yüzleri gülmüyor uzun süredir. Bir |
| | zamanlar neşeli ama bir o kadar da yorucu geçen günlerin ardından, kapanan kocaman |
| | ahşap kapılarını artık kimseler çalmıyor. Nice aşklara ve ayrılıklara tanık olan soluk |
| | duvarlarında, kanatlarından yüzyıllardır geçmekte olan rüzgârın fısıltısından başka hiçbir |
| | şey duyulmuyor şimdi. |
| |
|
| 10 | | Tarihteki ilk yel değirmenlerine, MÖ 2800 yıllarında Mısır’da ve Çin’de rastlıyoruz. |
| | Yazılı belgelerde rastlanan ilk yel değirmeni, MS 644 yılında İran-Afganistan sınırında |
| | yer alan Seistan’da görülmeye başlamıştır. |
| |
|
| 11 | | Modern yel değirmeni olarak nitelendirebileceğimiz ilk rüzgâr türbini, 1890 yılında |
| | Danimarka’da üretilerek rüzgâr gücünün elektrik enerjisine çevrilmesinde kullanılmış. |
| | Böylelikle yel değirmenlerinin tarihe karışmasına ilk adım atılmıştır. 20. yüzyılla birlikte |
| | buhar gücünün ortaya çıkması ve kentlerin elektriğe kavuşması, klasik yel |
| | değirmenlerinin zamanın tozlu raflarındaki yerlerini almalarına yardımcı olmuştur. |
