Background image

terug

Schoonheid en tragiek

Schoonheid en tragiek

1 In juni en juli 2000 werden in Nederland    esthetische kwaliteiten aan het voetbal is een
 en België de Europese kampioenschappen105 hebbelijkheid van personen die zichzelf
 voetbal gehouden. De weken ervoor heerste er wijsmaken dat ze door fan te zijn een zekere
 een opmerkelijke Oranjekoorts. Journalisten smaak hebben. Zo komen ze ertoe Cruijffs
5 schatten de kwaliteiten van het Nederlands schijnbewegingen te vergelijken met de subtiele
 elftal hoog in en rekenden min of meer op een balletpassen van de beroemde Nurejev.
 finaleplaats. Een beetje weggedrukt tussen veel8110 Tegenover de voetballiefhebbers staan de
 belangrijker nieuws stond er een berichtje in de voetbalhaters. Ook daar zijn er veel van en ze
 krant dat mij trof: "Voor de belastingdienst zijn lijken woorden tekort te komen om hun diepe
10 voetballers artiesten. Buitenlandse voetballers afkeer uit te drukken. Rudy Kousbroek
 die de komende weken in Nederland voetballen, bijvoorbeeld heeft van het schelden op sport
 zullen worden geconfronteerd met een115 een tweede natuur gemaakt. Ook de Dichter des
 voorheffing van achttien procent. België en Vaderlands, Gerrit Komrij, geeft bij
 Nederland strijken daarvan ieder de helft op. gelegenheid blijk van zijn minachting en
15 Deze regeling geldt ook voor artiesten die hier Gerard Reve schreef eens over voetbal: "Ik
 optreden." vind het jammer dat bij een voetbalwedstrijd
2 Voetballers zijn waarschijnlijk niet blij120 niet beide partijen kunnen verliezen en dat er
 met deze truc om hen niet belastingvrij te laten zo zelden doden bij vallen."
 ontsnappen, maar misschien verheugen ze zich9 Wat hun erin tegenstaat, is het vermoeden
20 over de erkenning van hun vak als kunst. Je dat het gaat om heel primitieve emoties
 hoort het immers vaak beweren: topvoetballers waarvan zij zelf denken vrij te zijn. Maar ook
 zijn kunstenaars! In het Amerikaanse tijdschrift125 ergeren zij zich aan het waanwijze oordeel van
 Timevan enige tijd geleden beweerde zogenaamde kenners dat voetbal 'mooi' zou
 voetballer David Ginola, ex-international voor zijn, een kwalificatie die zij zelf immers voor
25 Frankrijk en nog steeds op het hoogste voetbal- kunst, zoals literair werk, reserveren.
 niveau actief, iets soortgelijks. Hem werd de10 Maar de meeste voor- en tegenstanders
 vraag voorgelegd: bederft het vele geld dat er130 zitten ernaast. In voetbal gaat het om heel
 in de voetballerij omgaat het spel niet? andere zaken dan schoonheid of lelijkheid. Het
 "Welnee", zei Ginola, "een topacteur verdient gaat om een soort spanning die je nooit op
30 twintig miljoen dollar met één film en je hoort schilderijen of in symfonieën aantreft, om een
 niemand klagen. Waarom zou een voetballer trotse, liefdevolle partijdigheid waar je verder
 die veel harder moet werken en maar kort van135 in de maatschappij niet mee aan kunt komen,
 zijn succes kan genieten, dat dan niet mogen? om een zekere vorm van dramatiek en zelfs
 En zijn wij ook niet een soort artiesten? tragiek. Ik ben ervan overtuigd dat de
35 Hardwerkende mensen willen in het weekend aardigheid en de populariteit van het voetbal
 ontspannen bij een adembenemend potje niet zozeer liggen in de vaardigheid van de
 voetbal. Het is hun hoogtepunt van de week. Zo140 balartiesten (niemand kan immers 'bewijzen'
 kunnen ze de in de week opgespaarde woede en dat korfbal of gewichtheffen onaantrekkelijker
 frustraties kwijt. Wij leveren ze dat, zoals sporten zijn of minder inspanning vereisen),
40 filmsterren een avondje ontspanning bieden." maar in het feit dat je optimaal kunt meelijden.
 Voetbal kan dus leiden tot psychische loutering11 Ja, overwinningen zijn prachtig, maar ze
 van de door stress geplaagde mens.145 moeten worden bevochten en de kans is groot
3 Je hoort dat wel vaker beweren. Een erg dat men een nederlaag lijdt. En die nederlaag,
 overtuigend pleidooi voor de hoogte van de dat verdriet om degradatie of een afgang op het
45 salarissen en transfersommen vind ik de toernooi, daar zit het 'm in. Als toeschouwer en
 redenering van Ginola niet. Het zou immers Oranjefan word je als het ware gedwongen om
 betekenen dat bijvoorbeeld de musici van het150 die mogelijke lijdensweg mee op te gaan.
 Concertgebouworkest voor hun zondagochtend- Vandaar de spanning tijdens een wedstrijd:
 concerten ook tonnen zouden moeten kunnen steeds scheren we langs afgronden; er moet nu
50 beuren en hetzelfde zou gelden voor de dichters eenmaal gewonnen worden.
 die op Poetry International hun gekwelde ziel12 Het mooie van voetbal is dat je je met een
 lucht geven. Maar het zegt wel iets over de155 team, een clubnaam kunt identificeren. Niet het
 sociale status van de voetballer. individu doet ertoe, maar de club of het elftal.
4 Zijn voetballers ook werkelijk artiesten Als een veelbelovende schaatser er opeens niks
55 die oog hebben voor wat mooi is? David Ginola meer van bakt, of een populaire hordeloper een
 is in ieder geval hard op weg. Hij lijkt alvast langdurige blessure oploopt, vergeet je hem al
 een voorschot te hebben genomen op zijn160 snel. De schaatser Falco Zandstra is daar een
 culturele aanzien met een heus essay in een mooi voorbeeld van: voortijdig geheel uit het
 gerenommeerd tijdschrift. Hij wil daarin het zicht verdwenen. Maar voetbalclubs blijven
60 clichébeeld van de voetballer als overbetaalde, ondanks nederlagen voortdurend in beeld. Ze
 onvolwassen dommekracht, die overdag alleen kunnen wel steeds verder wegzakken in de
 maar in zijn Porsche kan razen, de nek165 ranglijst, maar ze houden dezelfde naam,
 omdraaien. En wat te denken van voetballer hetzelfde clubhuis. Je moet wel met ze mee, of
 Clarence Seedorf? Uit een interview met Cees je wilt of niet.
65 Jansma, al weer enige tijd geleden, bleek dat13 Zelf ben ik sinds mijn jonge jaren een
 Clarence zowaar gedichten schreef. Jansma trouwe fan van FC Groningen, al woon ik
 vroeg niet verder (misschien uit vrees dat zijn170 allang niet meer in die stad. Ik heb ze al in geen
 gast er eentje ging voordragen), maar de link jaren meer van dichtbij zien spelen en weet
 was gelegd: voetballers weten wat mooi is. nauwelijks de opstelling nog. En heel mooi en
570 Op de een of andere manier schijnt oogstrelend wordt er in het Oosterpark nou ook
 voetbal voor sommigen een esthetische weer niet gespeeld. Maar toch lijd ik op afstand
 belevenis te zijn, een soort ballet. Ik heb de175 mee als er door de club van die naam wordt
 schrijver Morriën eens horen uitbarsten in een verloren. Deze zomer kan niet meer stuk, want
 lofzang op de schoonheid van de passeer- ze zijn naar de eredivisie gepromoveerd!
75 bewegingen van Brian Roy, alsof er subsidie14 Met kunstzinnige begoocheling heeft het
 voor zou moeten worden aangevraagd. En neem allemaal weinig te maken, meer met het gevoel
 Faas Wilkes. Hij was volgens kenners een180 ergens bij te willen horen, solidariteit. Dat de
 'mooie' voetballer. De meest bejubelde voetballiefhebber zich gemakkelijker
 voetballer ten onzent is ongetwijfeld Johan identificeert met een geheel, een naam, een
80 Cruijff geweest. Over zijn prestaties werd symbool, dan met een individu, blijkt ook uit
 gesproken in termen als: "mooi", "fraai" en het feit dat spelers die de overstap naar een
 "oogstrelend". Een door deze voetbalgod185 andere club maken, door supporters gewoonlijk
 geleide aanval verliep "mooi en soepel" en als verraders worden gezien.
 werd bekroond met een "magnifiek" doelpunt.15 Het gaat bij voetbal om zaken als
85 Het hoogste in de voetbalsport ontleent steevast ergernis, ongeloof, woede: de alledaagse
 zijn beschrijvingen aan termen uit de kunst. gevoelens. Zelfs de scheidsrechters, die nogal
6 Hoe komt het toch dat zoveel mensen190 eens verkeerde beslissingen nemen, doen
 voetbal met mooi associëren? Waar zit hem die daaraan mee en fungeren even als je chef, die je
 schoonheid dan in? Voor hetzelfde geld kun je voor één keer niet binnensmonds hoeft te
90 immers wijzen op enkele uitgesproken lelijke vervloeken. Voetbal maakt het ons mogelijk
 kanten van het voetbal. In vergelijking met allerlei onverkwikkelijkheden te verwerken en
 basketbal of American football, bijvoorbeeld,195 te vergeten. Voetbal is bovendien een typische
 wordt er bij voetbal veel te weinig gescoord. vergetelheidsbezigheid. De Brandenburgse
 Er valt wel eens iets moois in een wedstrijd te Concerten van Bach, het Straatje van Vermeer,
95 beleven, maar het grootste gedeelte van de daar kun je van genieten tot je er grijs van
 meeste wedstrijden is slaapverwekkend en niet wordt, maar een voetbalwedstrijd doet het maar
 zelden gaan ze als een nachtkaars uit. Ook het200 één keer en daarna nooit meer. Stel, u wordt
 aantal overtredingen loopt vaak de spuigaten gedwongen de beruchte voetbalfinale
 uit, om van de toestanden rond het veld maar Nederland - Duitsland uit 1974 nog eens
100 niet eens te spreken. helemaal opnieuw te bekijken. Daar is niets
7 Eerlijk gezegd geloof ik niet zo in die aan: het spelverloop en de uitslag staan vast.
 pure schoonheidsaanbidders onder de205 Het is ouwe, beschimmelde koek. Net als, na
 voetballiefhebbers. Het toewijzen van louter een tijdje, Euro 2000.

naar: Rob Schouten
uit: Trouw, 10 juni 2000