| 1 | 1 | | Alle ellende van mensen komt voort uit het feit dat zij niet rustig in een kamer |
| 2 | | kunnen blijven zitten, zei de Franse filosoof Pascal drieëneenhalve eeuw geleden al. En |
| 3 | | gelijk had hij. De mens ging lopen, varen, sprong op zijn paard, in de auto, de trein en het |
| 4 | | vliegtuig. En nu zit alles vast. |
| 2 | 5 | | Zolang de mens bestaat, is hij eropuit getrokken. Op jacht naar voedsel, schatten, |
| 6 | | land, het onbekende: de honger van de homo mobilis is niet te stillen. Om het zich wat |
| 7 | | makkelijker te maken, vond hij het wiel uit. De vleugels lieten wat langer op zich wachten. |
| 8 | | Pas deze eeuw werd de oerdroom als een vogel te kunnen vliegen werkelijkheid.Totale |
| 9 | | vrijheid. |
| 3 | 10 | | De dag van vandaag is minder romantisch. Je wordt wakker in een stinkende file, |
| 11 | | scheldend op al die anderen die zo nodig dezelfde kant op moeten. Als je nog een beetje |
| 12 | | vooruit wilt komen, moet je voor dag en dauw de weg op en als je thuiskomt, is de zon al |
| 13 | | lang achter de horizon verdwenen. Met de trein dan? Nou nee. Zelfs als-ie op tijd komt, isie |
| 14 | | maar zelden sneller en zeker niet comfortabeler.Vliegen heeft met vrijheid ook al |
| 15 | | weinig meer te maken. Nadat je de file op weg naar Schiphol hebt doorstaan, laat je je als |
| 16 | | een sardientje in het volgende blik proppen. Uren later word je uitgebraakt, met kramp in |
| 17 | | de benen en een licht onpasselijk gevoel van de plastic maaltijden. |
| 4 | 18 | | En toch willen we ons steeds meer verplaatsen, vaker, sneller, verder.We zijn |
| 19 | | onverzadigbaar.Met dank aan het biefstuksocialisme, de economische groei en vooral de |
| 20 | | bank is de eigen auto binnen (bijna) ieders bereik gekomen. In 1960 waren er in |
| 21 | | Nederland een half miljoen auto’s, nu zijn dat er bijna zes miljoen en in 2020 zullen het er |
| 22 | | volgens het Centraal Planbureau tussen de acht en de negen miljoen zijn. Als de |
| 23 | | rekenmodellen kloppen, rijden we tegen die tijd samen zo’n honderd miljard kilometer |
| 24 | | per jaar, dertig procent meer dan nu. |
| 5 | 25 | | Waar laat je al die auto’s? Het wegennet is in twintig jaar al met dertig procent |
| 26 | | gegroeid, het snelwegennet zelfs met zestig procent. Moet er dan nog meer asfalt komen? |
| 27 | | „Jazeker!”, roept de auto- en transportlobby. „We staan met zijn allen 26 miljoen uur per |
| 28 | | jaar in de file.Al die verloren tijd kost de nationale economie 1,6 miljard gulden!” |
| 6 | 29 | | Wie veroorzaakt die files eigenlijk? De overheid? Of degenen die erin staan? Oké, |
| 30 | | dat doen ze niet voor hun lol. Maar heel vaak wel uit vrije wil. Meer dan de helft van het |
| 31 | | aantal kilometers rijden we voor ons plezier, niet voor de zaak.Voor alles pakken we de |
| 32 | | auto. Om sigaretten te halen, om het oud papier weg te brengen (heel milieubewust).We |
| 33 | | rijden twintig kilometer om twee kilometer te gaan joggen (heel sportief). |
| 7 | 34 | | Het beroepsverkeer zou graag willen dat we in onze vrije tijd verstandiger omgaan |
| 35 | | met de schaarse wegen. Maar geeft het zelf wel het goede voorbeeld? Jarenlang hebben |
| 36 | | veertigtonners geulen in de snelwegen gereden om de overtollige varkensmest uit Brabant |
| 37 | | aan akkerbouwers in het noorden te slijten.Tulpen komen in vrachtladingen vanuit Zuid- |
| 38 | | Frankrijk naar de Nederlandse bloemenveilingen om uiteindelijk in Parijs aan de man te |
| 39 | | worden gebracht. |
| 8 | 40 | | De Britse econoom Fred Hirsch introduceerde in de jaren zeventig de term |
| 41 | | ’positionele goederen’. Dat zijn zaken die begerenswaardig zijn zolang ze schaars blijven. |
| 42 | | Maar zodra iedereen erover beschikt, is het genieten voorbij. De eerste auto was zonder |
| 43 | | meer een positioneel goed. Nu geldt dat misschien alleen nog voor een Rolls Royce. In de |
| 44 | | jaren zestig droomden veel mannen ervan om kapitein op hun eigen schip te worden. Nu |
| 45 | | staan ze, pet-pijp-schipperstrui, rijen dik te wachten tot ze de sluis in mogen en hebben ze |
| 46 | | alle tijd om de borden te lezen die het filevrije Friesland aanprijzen. |
| 9 | 47 | | Wat is nog bijzonder? Voor een schijntje boek je tegenwoordig een strandvakantie |
| 48 | | van twee weken in Mombassa.We zijn oververzadigd en toch willen we meer: wandelen in |
| 49 | | de gloeiende woestijn van Mauritanië, overleven op de Amazone, sterven op de Mount |
| 50 | | Everest. Het positionele goed ligt nu op de bodem van de diepzee, waar je voor zestig |
| 51 | | mille met een duikboot naar de gezonken Titanic kunt kijken. |
| 10 | 52 | | Eens was mobiliteit een schaars goed en door het overvloedige gebruik is dat nu |
| 53 | | weer zo.Dat komt doordat ze nooit als een schaars goed is behandeld.We denken dat |
| 54 | | onze bewegingsvrijheid onbeperkt is, nee,móét zijn, omdat het om een grondrecht gaat. |
| 55 | | We gaan waarheen we willen en niemand mag ons tegenhouden. Ik reis, dus ik ben. |
| 11 | 56 | | Reizen, zeggen voorvechters van totale bewegingsvrijheid, is een weldaad voor de |
| 57 | | mensheid.Wie andere culturen ontmoet, krijgt er begrip voor en bevordert de wereldvrede. |
| 58 | | We willen geloven dat mobiliteit geen grenzen kent en niemand helpt ons uit de droom. |
| 12 | 59 | | De politici durven het kernprobleem niet aan te roeren en houden zich slechts bezig |
| 60 | | met de vraag hoe uitwassen te voorkomen.Waar het uit de hand dreigt te lopen, komen de |
| 61 | | asfalteermachines in actie.De emmer van irritatie mag net niet overlopen. |
| 13 | 62 | | En het werkt wonderwel.Want hoezeer er ook op files en volle, vertraagde treinen |
| 63 | | wordt gekankerd, een opstand is nog ver weg. Ondanks de vele opstoppingen is Nederland |
| 64 | | kennelijk nog mobiel genoeg.Als er een verkeersinfarct dreigt, wordt het weer tijd voor |
| 65 | | een mega-dotteroperatie om de ergste proppen weg te werken. Snelwegen krijgen er een |
| 66 | | strookje bij, hier en daar komt een nieuw stukje snelweg, een enkele spoorlijn wordt |
| 67 | | verdubbeld. |
| 14 | 68 | | De miljarden die hiermee gemoeid zijn, zullen de problemen echter niet oplossen, |
| 69 | | maar slechts vooruitschuiven. Over tien, twintig jaar zullen we nog steeds in de file staan |
| 70 | | en op de trein wachten.We zullen alleen met meer zijn dan nu. Het nieuwe aanbod zal |
| 71 | | nieuwe vraag uitlokken, zo heeft het Centraal Planbureau al gewaarschuwd. Meer |
| 72 | | spoorcapaciteit betekent niet minder auto’s. Het betekent alleen dat nog meer mensen met |
| 73 | | de trein zullen gaan, mensen die tot nu toe thuis bleven. Meer en bredere wegen lokken |
| 74 | | meer wegverkeer uit. In plaats van de problemen fundamenteel aan te pakken, maken we |
| 75 | | ze erger. Een hele generatie studenten is verslaafd gemaakt aan reizen.Via de bijna gratis |
| 76 | | OV-jaarkaart hebben zij geleerd dat mobiliteit een dumpartikel is, iets waarvoor je |
| 77 | | nauwelijks hoeft te betalen en dat onbeperkt voorhanden is. |
| 15 | 78 | | Hoe lang kan het zo doorgaan in een land als Nederland? Wie denkt dat de boel |
| 79 | | binnenkort vastloopt, rekent buiten de waard. Ruimtegebrek kan ons niet stoppen. Er |
| 80 | | kunnen nog boven en onder de huidige wegen nieuwe worden aangelegd. Nieuwe |
| 81 | | spoorlijnen kunnen ondergronds.De wegen kunnen veel efficiënter worden gebruikt. |
| 82 | | Grote autofabrikanten werken aan een railgeleidesysteem, waardoor auto’s groepsgewijs, |
| 83 | | als een trein, over de snelweg kunnen razen. Zeppelins en ondergrondse buizen brengen |
| 84 | | straks goederen naar de buurlanden. Als het erom gaat het werkelijke probleem te |
| 85 | | ontlopen, kent onze creativiteit geen grenzen. |
| 16 | 86 | | De mobiliteit kent die wel, en ooit zullen we eraan moeten geloven.We kunnen op |
| 87 | | de oude voet doorgaan en wachten tot de wal het schip keert, tot we geen kant meer op |
| 88 | | kunnen. Dan komen we erachter, op het moment dat het land al onleefbaar is.Als er al |
| 89 | | honderden miljarden zijn weggegooid. |
| 17 | 90 | | Zouden we niet eens een deel van dat geld kunnen gebruiken om een andersoortige |
| 91 | | economie op poten te zetten? Een die minder afhankelijk is van verplaatsingen.We |
| 92 | | kunnen een begin maken met afkicken door onszelf af te vragen waaróm we eigenlijk ons |
| 93 | | huis ontvluchten.We hóéven toch niet weg? Wat is er mis met de telefoon, de fax, met |
| 94 | | Internet? Als we per se willen reizen, dan kan dat toch ook virtueel? Vanuit je luie stoel de |
| 95 | | hele wereld over. Krijgen we toch nog begrip voor andere culturen, zonder ze te |
| 96 | | vernietigen. Als we nou gewoon eens wat vaker rustig in onze kamer bleven zitten.Wat |
| 97 | | een ellende zou dat schelen. |
