Examentrainers

Historische argumenten tegen klimaatpaniek

1		Het klimaat verandert. Daar				bedreigingen die onze
		worden door deskundigen tal				wereld te wachten staan,
		van uiteenlopende verklaringen				vrijwel geen of onjuist
		voor gegeven. Gebeurt het niet				gebruik wordt gemaakt van
		door de uitstoot van broeikasgassen,				de uitkomsten van recent
		zo menen ze, dan komt				historisch onderzoek. Tal
		het wel door verandering in de				van ondeugdelijke redeneringen
		magnetische activiteit van de				die uiteindelijk een
		zon, door het optreden van El				ongezonde klimaatpaniek
		Ninjo’s1), door verminderde				veroorzaken, zijn daarvan het gevolg. Zo neemt
		activiteit van vulkanen of door een combinatie van				men al te gemakkelijk aan dat tal van verdwenen
		deze factoren. De klimatologen zijn het er vrijwel				beschavingen door klimaatverandering het loodje
		allemaal over eens dat de opwarming van de				hebben gelegd of toch op zijn minst in grote
		afgelopen decennia niet meer uitsluitend aan				economische problemen zijn geraakt. En als die
		natuurlijke oorzaken kan worden toegeschreven.				beschavingen uit het verleden al zo kwetsbaar
		De geologen echter zijn niet zo zeker van menselijke				waren, zo luidt de gedachtegang, dan is de huidige
		invloeden. Klimatologen en geologen zijn het				hoogtechnologische samenleving dat zeker.
		er onderling wel over eens dat áls het waar is dat		4		Bij historici is het idee dat oudere beschavingen
		het klimaat verandert door de uitstoot van broeikasgassen,				door een klimaatwijziging ten onder zijn gegaan,
		er geen weg terug meer is. Dan kunnen				lange tijd populair geweest. Ruïnes in het zand van
		ingrijpende maatschappelijke hervormingen om de				Noord-Afrika zouden het bewijs leveren dat de
		uitstoot van CO2 tegen te gaan, het op gang				Romeinse beschaving ten onder is gegaan aan een
		gekomen proces niet meer stoppen.We kunnen dan				droger klimaat. Maar onderzoek heeft aangetoond
		hooguit nog zorgen dat de opwarming ongeveer				dat verwaarlozing van de landbouwirrigatie voor
		beperkt blijft tot één graad Celsius per eeuw. Niets				verdroging zorgde. Die verwaarlozing was weer het
		wijst er echter op dat de aardbewoners bereid en in				resultaat van de ontvolking van het gebied als
		staat zijn de uitstoot van broeikasgassen zo stevig				gevolg van Germaanse invallen en epidemieën. De
		aan banden te leggen. Daarom vinden veel deskundigen				beschaving stortte dus niet in doordat de woestijn
		het verstandiger zich te bezinnen op de				oprukte, maar de woestijn rukte op doordat de
		maatschappelijke gevolgen van de klimaatverandering				beschaving instortte.
		dan op het voorkomen ervan.		5		Dit Romeinse voorbeeld is niet het enige. De
2		Het is jammer dat er bij die bezinning op de				historische op- en neergang van de beschaving in
		gevolgen van klimaatverandering tal van doemscenario’s				het gebied tussen de Eufraat en de Tigris, Mesopotamië,
		in omloop zijn die bij bevolking en				blijkt op geen enkele manier in verband te
		beleidsmakers maar al te vaak tot onnodige paniek				kunnen worden gebracht met klimaatschommelingen
		leiden: uitgestrekte gebieden zullen onder water				in dit gebied. Soms wordt het droger en
		lopen, hier en daar zal extreme droogte optreden,				stijgt het aantal inwoners, soms wordt het natter en
		oogsten zullen mislukken. Er zijn immers geen				stijgt het aantal inwoners ook. Er valt werkelijk
		wetenschappelijke aanwijzingen dat de klimaatverandering				geen enkel patroon in te ontdekken. Maar er is wel
		gepaard zal gaan met extreme weersomstandigheden,				een duidelijke relatie met de stand van de techniek:
		zoals hittegolven en tropische				of er waterkeringen werden aangelegd of stuwdammen,
		stormen.Wel is voorspelbaar dat er veranderingen				en of er irrigatiesystemen werden ontwikkeld.
		in neerslagpatronen zullen ontstaan, maar fundamenteel				Kortom: niet een schommeling van het
		bedreigend zijn die niet. En hoe alarmerend				klimaat, maar de stand van de techniek in de waterhuishouding
		het ook lijkt: de te verwachten temperatuurstijging				bepaalde de omvang van de bevolking.
		met enkele graden heeft zich de afgelopen				Bovendien, er is wereldwijd geen verband te
		duizenden jaren wel vaker voorgedaan en stond				ontdekken tussen het klimaat en de introductie van
		nota bene tot voor kort bekend als klimaatverbetering.				de landbouw in de verschillende oude beschavingsgebieden.
3		Daarnaast is het betreurenswaardig dat bij het				Als het tijdstip van de opkomst van de
		schetsen van de mogelijke

noot 1 : El Ninjo: letterlijk „het kerstkind”; onregelmatig natuurverschijnsel, veroorzaakt door klimatologische veranderingen, vaak met desastreuze effecten voor landbouw en visserij

		landbouw ergens mee te maken had, dan was het				als verklaring voor sociaal-economische veranderingen
		met de bevolkingsgroei in een bepaalde regio, niet				mag worden gebruikt, wanneer andere
		met het klimaat.				verklaringen tekortschieten.
6		Veel klimatologen menen dat alleen het klimaat		8		Een andere, lange tijd populaire gedachtegang
		zoals we dat sinds de Middeleeuwen kennen, de				in het denken over klimaat en geschiedenis is, dat
		ideale omstandigheden schiep voor de grootschalige				‘primitieve’ samenlevingen vanwege een minder
		landbouw die nodig is om grote gemeenschappen				complexe economie relatief minder gevoelig zouden
		van voedsel te voorzien. „Dit klimaat				zijn voor klimaatwijzigingen dan hoogtechnologische.
		schenkt ons een maximaal comfort en iedereen				Maar uit de geschiedenis van de Kleine
		moet het daarom met rust laten”, zo meent de				IJstijd blijkt dat juist de hoogstontwikkelde
		klimatoloog J.C. White. Zijn redenering lijkt				economieën - de Hollandse is daar een voorbeeld
		geloofwaardig, maar getuigt van weinig historisch				van - zich het gemakkelijkst konden aanpassen aan
		inzicht. De hele geschiedenis door en ook				nieuwe omstandigheden. Ik meen dat dat nog
		gedurende de laatste honderden jaren werd de				steeds het geval is. Het effect van klimaatverandering
		mensheid geplaagd door de meest verschrikkelijke				op bijvoorbeeld extreem droge
		weers- en klimaatverschijnselen. In Azië vielen er				gebieden blijkt af te nemen naarmate zo’n gebied
		honderdduizenden slachtoffers door overstromingen				hoger ontwikkeld is. In de jaren dertig leek het
		vanwege langdurige regenval en door				midden-westen van de VS ontvolkt te raken door
		hongersnoden vanwege extreme droogte. Maar				de grootste droogte uit de geschiedenis van dat
		ook Europa werd bepaald niet gevrijwaard van				land. Maar opmerkelijk genoeg was de ontvolking
		natuurrampen als langdurige droogtes, overstromingen				in het gebied toen minder ernstig dan tijdens de
		en lawines.				minder ernstige droogte aan het einde van de
7		Weer anderen kennen een te grote invloed toe				negentiende eeuw. Dankzij overheidsingrijpen
		aan klimaatschommelingen op welvaart en				waren de droge gebieden beter in de landelijke
		economie. Zo veronderstelt de Nederlander Paul				economie geïntegreerd, zodat de droogte in de
		Crutzen (in 1995 winnaar van de Nobelprijs voor				jaren vijftig, die nog altijd ernstiger was dan die in
		chemie) dat de iets lagere temperatuur in de				het cowboytijdperk, hoegenaamd géén ontvolking
		zogenaamde Kleine IJstijd (1400-1650) grote,				tot gevolg had. Hoe rijker het gebied, hoe minder
		negatieve gevolgen had voor handel en landbouw.				ernstig de gevolgen van klimaatverandering.
		Maar historici van naam wenden zich al decennia		9		Hoogontwikkelde economieën hebben twee
		af van de gedachte dat het klimaat de dominante				zaken met elkaar gemeen: het zijn democratische
		factor in de geschiedenis zou zijn.Volgens één van				rechtsstaten en ze kennen een vrije markteconomie.
		de grootste autoriteiten op het gebied van de				Vanuit historisch perspectief is het stimuleren van
		landbouwgeschiedenis, de Nederlander Bernhard				vrijheid en democratisering en het stimuleren van
		Slicher van Bath, bepaalde vanaf de veertiende				economische groei naar westers model in de arme
		eeuw niet het klimaat, maar de economisch				Derde Wereldlanden dan ook een goede manier
		conjunctuur, dus de wet van vraag en aanbod, de				om de gevolgen van klimaatverandering draaglijk
		omvang van de oogsten in Europa. De Kleine				te houden. Dat is geen gemakkelijke opgave, maar
		IJstijd is juist de tijd dat de handel een grote bloei				niet moeilijker dan wereldwijd de uitstoot van
		doormaakt. En handel vormt de oplossing van het				broeikasgassen in te tomen. Dat ontslaat ons
		grootste klimaatgebonden probleem dat er bestaat:				overigens niet van de verplichting ten behoeve van
		misoogsten.Dankzij het handelskapitalisme konden				het milieu ons energieverbruik te veranderen.
		overschotten in het ene gebied vervoerd worden				Technische ontwikkelingen in het Westen maken al
		naar gebieden met tekorten, zodat na de Middeleeuwen				een koolstofarme energiesector mogelijk en er is
		geleidelijk de hongersnoden uit West-				voldoende kennis in huis om dat proces voort te
		Europa konden verdwijnen.Landen, zoals Engeland				zetten. Maar vooralsnog lijkt het stimuleren van
		en Nederland, die in die tijd de meest open economie				economische groei naar westers model en van het
		hadden, en waar de burgerij een grote politieke				democratiseringsproces voor de wereld een betere
		invloed had en boeren een goede rechtsbescherming				basis om de klimaatveranderingen af te remmen en
		genoten, hadden de minste last van de Kleine				de gevolgen ervan op te vangen. Dat zet meer
		IJstijd. Volgens de Amerikaan Jan de Vries, een				zoden aan de dijk dan zich over te geven aan
		vooraanstaand economisch-historicus, moet de				redeloze klimaatpaniek.
		conclusie zijn dat klimaatverandering alleen dan

noot : El Ninjo: letterlijk ?het kerstkind?; onregelmatig natuurverschijnsel, veroorzaakt door klimatologische veranderingen, vaak met desastreuze effecten voor landbouw en visserij