Examentrainers

De mythe van de biotechnologie

1			Genetisch gemanipuleerde gewassen zijn een		5			Waar ligt de grens? Wie bepaalt wat wel en wat
			stuk ’slimmer’ dan hun natuurlijke soortgenoten.			55		niet kan? Op dit moment lijkt het erop, dat de grote
			Ze hebben handige eigenschappen, zoals hardere					multinationals het voor het zeggen hebben.Vooral
			schillen, groeien vaak sneller en kunnen bijvoorbeeld					in de Verenigde Staten is - in tegenstelling tot
	5		worden geprogrammeerd om enzymen te					Europa, waar alleen nog maar onderzoeksplantages
			produceren. Omdat ze resistent zijn gemaakt tegen					zijn - de genetisch gemanipuleerde productie
			allerlei ziekten en insecten, worden ze ook ’groener’			60		niet meer te stoppen. Genen, zaden, schimmels,
			genoemd: er is minder of helemaal geen landbouwgif					hormonen, planten, diersoorten en zelfs menselijke
			nodig om ze groot te brengen. En toch					cellen zijn ’eigendom’ van deze mammoetbedrijven.
	10		waarschuwen velen, dat deze slimme, groene plantjes					De verwachting is, dat het grootste deel van de
			wel eens een grotere bedreiging voor de planeet					ongeveer zeventigduizend genen die het menselijk
			kunnen vormen dan ons hele chemische en nucleaire			65		ras uitmaken, binnen zeven jaar zal zijn gepaten-
			arsenaal bij elkaar.					teerd1). Binnen afzienbare tijd zal ieder schepsel
2			Het verplaatsen en vervangen van genen biedt					van enige ’waarde’ het eigendom zijn van enorme
	15		eindeloos veel mogelijkheden, maar de techniek					bedrijven die hoge vergoedingen zullen verlangen
			ervan staat nog in de kinderschoenen. Uit de vele					voor alle nieuwe ontdekkingen op het gebied van
			mislukte experimenten blijkt steeds weer hoe weinig			70		’hun’ plant, gen, of wat dan ook.
			we in feite nog maar weten. Een blauwe roos		6			Sommigen vinden, dat het manipuleren van genen
			maken bijvoorbeeld, lijkt zo gemakkelijk: je zet					in wezen niets anders is dan het ouderwetse
	20		gewoon het gen dat petunia’s blauw kleurt in het					fokken en telen van rassen. Maar telen en kweken
			DNA van de roos.We wachten echter nog steeds op					is in ieder geval nog gebaseerd op deelname van
			de eerste blauwe roos. En dan die zalm, die door			75		het organisme zelf. Je kunt een paard met een ezel
			middel van genetische manipulatie in korte tijd					kruisen om een muildier te krijgen, maar je kunt
			groot moest worden ... Hij groeide wel, maar werd					een paard niet met een eik kruisen. Knippen, plakken
	25		ook groen!					en knutselen is biologisch geweld. Manipuleren
3			Het probleem is, dat het onmogelijk is te voorspellen					is van een andere orde dan bijsturen en verzorgen.
			hoe de in laboratoria ontwikkelde levensvormen			80		Het hele idee dat je een plant of dier ’van jou’
			zich in de vrije natuur zullen gedragen. Het					zou kunnen noemen, is absurd. Het manipuleren
			introduceren van vreemde soorten in een natuurlijke					van genen is namelijk heel iets anders dan het
	30		omgeving heeft in het verleden al tot kleine					scheppen van nieuw leven. Gelukkig is de wetenschap
			rampen geleid. Zo verdrong de Noord-Amerikaanse					van dat laatste nog ver verwijderd.
			zwartekersenboom in Duitsland allerlei zeldzame		7	85		Veel biotechnologiebedrijven beweren dat ze
			planten- en diersoorten, dunde de nijlbaars in					opkomen voor het welzijn van de mensheid, door
			het Victoriameer de inheemse vissoort uit en vormt					bijvoorbeeld bij te dragen aan de oplossing van
	35		de geïmporteerde brulkikker in Nederland een be-					vraagstukken als het wereldwijde voedseltekort.
			dreiging voor onze eigen kikkers. De moeilijkheid					Maar de vraag is, of hun doelen wel zo nobel zijn en
			met planten en dieren is nu eenmaal dat ze leven:			90		het leven op aarde bij hun aanpak gebaat is. Het
			ze planten zich voort en er ontstaan kruisingen. De					bedrijf Monsanto bijvoorbeeld heeft een octrooi in
			gevolgen voor het ecosysteem zijn niet te overzien.					handen voor het vervaardigen van zaden die maar
4	40		Ondanks de risico’s gaan wetenschappers on-					één generatie groeien. Het DNA is zo geprogram-
			verstoorbaar door met het ontcijferen van de genetische					meerd, dat de plant zijn eigen embryo’s doodt. Binnen
			code van het leven. Het kraken van erfelijke			95		afzienbare tijd zullen zulke ’zelfmoordzaden’
			informatie is routine geworden. Van bacteriën,					van alle mogelijke gewassen op de markt zijn,
			schimmels, fruitvlieg, worm, aardappel, tomaat,					waardoor de natuurlijke cyclus van zaad-tot-planttot-
	45		muis, varken en mens is het erfelijke materiaal al					zaad wordt verbroken. De cyclus die het leven
			voor een groot deel in kaart gebracht. Onderzoekers					op deze planeet in stand houdt, komt hiermee ten
			ontdekken in hoog tempo nieuwe genen en			100		einde. Een ander bezwaar is dat door het wereldwijd
			combineren deze dragers van erfelijk materiaal					goedkoop op de markt brengen van uniforme
			naar hartelust: menselijke insulinegenen worden in					zaden het gedaan is met de biodiversiteit. Kleine
	50		een bacterie geplaatst, zodat deze insuline gaat pro-					boeren die door de eeuwen heen het juiste zaad
			duceren; het gen van een vuurvliegje laat planten					hebben gecultiveerd om op hun specifieke bodem-
			licht geven en er zijn inmiddels tomaten op de			105		soorten de beste planten te doen groeien, worden
			markt met het gen van een vis.					weggeconcurreerd.

noot 1 : Patenteren: van de overheid het exclusieve recht verkrijgen op het maken of verkrijgen van
een bepaald product

8			De eerste Wereldvoedselconferentie concludeerde					eenvoudigste en doeltreffendste. Toegegeven, er
			al in 1974, dat de oplossing van het voedselprobleem			150		zullen niet veel mensen zijn die dat voor zichzelf
			maar in zeer beperkte mate afhankelijk					een aantrekkelijke optie vinden.Toch is het belangrijk
	110		is van nieuwe technische uitvindingen.Voedselpro-					te beseffen dat we wel degelijk een keuze hebben.
			blematiek- zo stond er in de slotverklaring - heeft					Uiteindelijk bepalen we nog altijd zélf wat we
			primair te maken met armoede. En armoede heeft					eten.
			alles te maken met een oneerlijke verdeling van de		11	155		Overigens, ik wil niet beweren dat álle genetisch
			middelen die de aarde ons geeft. Ik vrees dat het					gemanipuleerde voeding per definitie ongezond of
	115		bedrijven als Monsanto - de nobele motieven ten					zelfs onnatuurlijk zou zijn. Want wat is tenslotte
			spijt - uiteindelijk vooral om veel geld verdienen					natuurlijk? Als een bever een dam bouwt, noemen
			gaat.					we dat natuurlijk; maar als een mens een dijk aanlegt,
9			Achter veel biotechnologiebeleid zit de ge-			160		vinden we dat onnatuurlijk. Een evolutietheorie
			dachtegang dat wij het recht zouden hebben de natuur					die alleen de biologische ontwikkelingen natuurlijk
	20		te bezitten, te beheersen en uit te buiten.Toen					vindt, is te beperkt.Tenslotte is de mens, inclusief
			Christopher Columbus in 1492 Amerika ontdekte,					zijn hersenen en handen, ook een natuurlijk
			werden hem door koningin Isabel en koning Ferdinand					product van de evolutie. Een lantaarnpaal is evenzeer
			de privileges van ’ontdekking en verovering’			165		een product van de evolutie als een boom.
			gegeven. Ook de paus gaf in die tijd ’Goddelijke		12			De technologie is inmiddels echter zo machtig
	125		toestemming’ tot het onderwerpen van hele delen					geworden, dat de mens elk levend organisme kan
			van de aarde, inclusief bewoners, die gewoon on-					manipuleren. Die ultieme machtsgreep betekent
			derdanen werden. Het waren deze decreten die de					op den duur misschien wel de ondergang van de
			basis legden voor het imperialistische2) denken van			170		mens. De grote uitdaging zal daarom zijn de tech-
			de westerse mens. Het land, de bossen, de rivieren,					nologie in harmonie met de natuur te laten functio-
	130		de oceanen en de atmosfeer werden gekoloniseerd,					neren: de technologie als aanvulling op de natuur.
			geëxploiteerd en vervuild. Inmiddels valt er steeds					Het uitgangspunt wordt dan het versterken van na-
			minder te halen en dus richt het grootkapitaal zich					tuurlijke processen in plaats van het ingrijpen in de
			nu op andersoortige koloniën. Vijfhonderd jaar na			175		natuur. Dat betekent dat je bij elke manipulatie de
			Columbus is het doel van ontdekken, veroveren,					vraag moet stellen of die werkelijk nodig is, of het
	135		bezetten en bezitten nog steeds hetzelfde.					algemeen welzijn er werkelijk mee is gediend, en of
10			De biotechnologie is vandaag de dag wat de nu-					niet alleen de doelen van enkelingen worden gediend.
			cleaire technologie in de jaren zestig en zeventig					Dan is het cruciaal om uitgebreid stil te
			was: een gevaarlijk spelletje met Moeder Natuur.			180		staan bij het mogelijke effect van een nieuwe creatie
			Bij het energievraagstuk werd veel geld geïnvesteerd					op de rest van de natuur. Natuurlijk, wie met
	140		in gevaarlijke oplossingen (kernenergie) en					respect voor zijn omgeving handelt, zal voorzichtig
			de voor de hand liggende oplossingen (zonne- en					te werk gaan, maar dat sluit lang niet alle risico’s
			windenergie) werden vrijwel genegeerd; op soortgelijke					uit. Het is niet zinvol je te verzetten tegen élke
			wijze dreigt bij het voedselvraagstuk de biotechnologie			185		kunstmatige creatie van de mens. Maar een alerte
			met een verkeerde aanpak te komen.					houding tegenover de biotechnologische industrieen
	145		Er zijn immers simpeler oplossingen. Voor het					van zowel politici, die immers bestuurlijke
			voedselprobleem is vermindering van de menselijke					macht hebben, als de burgers zelf is noodzakelijk
			consumptie van vlees - voor de productie van					om dreigend onheil te voorkomen.
			vlees is veel graan nodig - misschien nog wel de
					naar: Tijn Touber uit: Ode, nr. 25, maart/april 1999

noot 2 : Imperialisme: streven naar wereldmacht