Examentrainers - Gebruik een examentrainer als examentraining en slaag voor vrijwel elk vak op VMBO KB, VMBO GT, VMBO BB, HAVO, en VWO.

terug

Donor worden, dat doe je voor jezelf!

1		Tweeënhalf miljoen Nederlanders zijn			negentig, toen de WOD zijn beslag kreeg,
		bereid na hun dood organen af te staan voor			werkten denkbeelden uit de jaren zeventig
		transplantatie, en ik ben een van hen. Dat			nog door. Democratisering en zelfbeschikking
		komt door Jeroen. Niet dat ik hem zo vaak		110	stonden hoog in het vaandel. Betutteling door
	5	heb ontmoet. Hij is de kleinzoon van een			de staat kon worden gemist als kiespijn.
		vriendin van mij. Toch ken ik hem goed – uit	9		Een belangrijke veronderstelling was dat
		haar verhalen. Een moedeloos makende			goede voorlichting vanzelf tot het gewenste
		feuilleton over wachten en hopen, over niet op			resultaat zou leiden. Leg de mensen uit wat de
		vakantie kunnen, over machteloosheid. Vier		115	overheid wil, dan zullen ze hun handelen
	10	jaar moest Jeroen, een tiener destijds, wachten			vanzelf afstemmen op wat voor de maatschap-
		op een nieuwe nier. De transplantatie was			pij het beste is. Maar burgers van een verzor-
		geen succes en de dialyses begonnen op-			gingssamenleving hoeven helemaal niet door-
		nieuw. Weer vier jaar wachten en vechten. Nu			drongen te worden van wat de overheid wil
		heeft Jeroen een nieuwe nier die het wel doet.		120	bereiken. Ze snappen die doeleinden juist
2	15	Met die vier jaar zat Jeroen nog iets onder			prima en zijn het er van harte mee eens.
		de gemiddelde wachttijd voor een donornier.	10		Bij opinieonderzoek geeft een flinke
		Die bedraagt in Nederland namelijk vier-			meerderheid van de Nederlanders steevast te
		eneenhalf jaar. Van de vijftienhonderd			kennen vóór orgaandonatie te zijn. Toch is
		mensen op wachtlijsten voor orgaantrans-		125	slechts één op de vijf bereid zelf donor te zijn.
	20	plantatie sterven er jaarlijks zo'n honderd.			Van maatschappelijke arrangementen wil men
		Nog eens honderd worden van de lijst			liefst zo weinig mogelijk last en zoveel moge-
		gehaald, omdat hun gezondheid te veel is			lijk voordeel hebben. Voorlichting brengt
		achteruitgegaan voor een transplantatie.			daarin nauwelijks verandering. De campagne
3		Het waren niet deze koele cijfers die me		130	rondom de invoering van de WOD had weinig
	25	ertoe brachten me als orgaandonor op te ge-			aantoonbare invloed. In 1991 stelde de
		ven, maar de lotgevallen van Jeroen. En ik			Algemene Rekenkamer al vast dat de gedrags-
		ben niet de enige die het zo is vergaan. "Je			veranderingen door voorlichtingscampagnes
		merkt dat mensen niet nadenken over dona-			schril afstaken bij de doelstellingen ervan.
		tie," zei nierspecialist Willem Jan Bos in een		135	Voorlichting kan wel iets bereiken als de
	30	interview, "totdat ze in hun omgeving worden			aanbevolen handelwijze voordelig is voor je
		geconfronteerd met iemand die drie keer per			directe eigenbelang. Geen gevaarlijke seks,
		week aan de nierdialyse moet. Dan melden ze			niet roken, geen illegaal vuurwerk afsteken –
		zich wel aan als donor." Maar niet iedereen			dat zijn boodschappen die een beroep doen op
		heeft een Jeroen in de buurt.		140	een hoogst concreet verlangen: niet doodgaan.
4	35	Slechts één op de vijf volwassen Nederlan-			Ook overheidsvoorlichting over orgaan-
		ders wil donor zijn. Dat is de schamele oogst			donatie zou in theorie succesvol kunnen zijn
		van de Wet op de Orgaandonatie (WOD) die			als ze op dat verlangen inspeelde.
		in 1998 is ingevoerd. Die nieuwe wet leek	11		Toch zal zo'n boodschap voorlopig niet
		nodig, omdat het oude systeem – waarbij		145	overkomen, want recht op een orgaan heb je
	40	mensen in een codicil konden aangeven dat ze			in Nederland sowieso. Wie ervoor in aanmer-
		donor wilden zijn – niet meer voldeed. Al een			king komt, wordt nu nog bepaald op puur
		aantal jaren was een daling van het aantal			medische gronden: een zo goed mogelijke
		donoren zichtbaar, terwijl het aantal trans-			match qua bloedgroep- en weefselovereen-
		plantatiebehoeftigen toenam. Nederlanders		150	komsten, plus medische urgentie. En je mag
	45	konden nu via een centraal register aangeven			niet te oud zijn. Iemand die zelf als donor
		of ze na hun dood organen willen afstaan. Al			staat ingeschreven en buiten zijn schuld een
		snel is echter gebleken dat ook dit systeem			levertransplantatie nodig heeft, moet dus
		niet goed werkt. De meeste mensen vinden			voorrang geven aan een niet-donor die zijn
		orgaandonatie iets engs en laten de beslissing		155	lever naar de knoppen heeft gedronken, als
	50	aan hun nabestaanden over. Die zeggen in			die een betere match vormt. En als diezelfde
		driekwart van de gevallen nee, waardoor de			trouwhartige donor te oud is, mag hij zelfs
		wachtlijsten alleen maar langer worden.			niet eens op de wachtlijst. Bekijk je het
5		Ook in landen als België en Spanje worden			Nederlandse donatiesysteem als een verzeke-
		de nabestaanden geraadpleegd, maar het		160	ringsstelsel, dan komt het erop neer dat je
	55	percentage dat weigert, ligt daar veel lager.			vrijwel altijd in aanmerking komt voor een
		Dat komt door het daar ingevoerde 'geen-			schadevergoeding, ook als je nooit een cent
		bezwaarsysteem': iedere overledene is			premie hebt betaald.
		automatisch donor, tenzij hij of zijn familie	12		De trend is onmiskenbaar: mensen zijn
		uitdrukkelijk heeft aangegeven dat niet te		165	minder dan vroeger bereid donor te worden
	60	willen. Als Jeroen in België was geboren, had			'voor elkaar'. Overigens, de mensen waren
		hij niet zo lang hoeven te wachten. Sinds het			vroeger, in de tijd van 'onderlinge' verzeke-
		geen-bezwaarsysteem daar werd ingevoerd, is			ringsclubs, ook niet gek. Een ziekengeldje
		het aantal gedoneerde organen verdubbeld.			kreeg je alleen als je contributie betaalde en
		Het tekort aan nieren is opgeheven.		170	wie misbruik maakte van de regeling, kon
6	65	'Donor worden, dat doe je voor elkaar' –			erop rekenen dat hij daarop door zijn dorps-
		zo luidde de slogan van de voorlichtings-			genoten of collega's werd aangekeken. In de
		campagne bij de invoering van de WOD.			grootschalige en anonieme omgeving van nu
		Nederlanders zijn bereid ver te gaan. In ons			is die sociale controle en die duidelijkheid
		land, met zijn lange wachtlijsten, is het aantal		175	rondom sociaal hulpbetoon verdwenen. Wat
	70	nieren dat wordt afgestaan door levende			schiet ik er zelf mee op? Wie garandeert me
		familieleden en vrienden, veel hoger dan in			dat een ander hetzelfde voor mij zou doen? Ik
		andere landen. In verzekeringstermen zou je			wil best solidair zijn met een nierpatiënt in
		kunnen zeggen dat je met je dierbare naasten			Almelo of Irkoetsk, maar dan wil ik ook dat
		een soort 'onderlinge' vormt. Vroeger vorm-		180	hij solidair is met mij. Dus ik wil alleen een
	75	den de bewoners van een bepaald gebied of de			orgaan afstaan aan volwassenen die ook donor
		werknemers van een bedrijf een spaarkas, die			willen zijn.
		een bescheiden bedrag uitkeerde bij ziekte of	13		Nederland koos voor een systeem dat ver-
		arbeidsongeschiktheid. Het waren kleine			trouwde op vrijwilligheid en solidariteit.
		verenigingen waarin een 'familiegevoel' een		185	Daarmee vielen we tussen de wal en het schip
	80	belangrijke rol speelde. De kreet dat je donor			van de twee opties die reëel zijn in een ano-
		wordt voor elkaar, zou goed passen bij zo'n			nieme samenleving. De ene optie is het geen-
		onderlinge verzekering.			bezwaarsysteem. De andere de verenigings-
7		Maar als er één arrangement is waarbij			aanpak op basis van het profijtbeginsel. Een
		kleinschaligheid en nabijheid geen rol van		190	vereniging heeft leden en sympathisanten.
	85	betekenis spelen, dan is het de orgaantrans-			Sympathisanten betalen weinig contributie en
		plantatie. Juist een grootschalige opzet ver-			krijgen een keer per jaar een blaadje toege-
		hoogt de kans op succes; een transplantatie-			stuurd. Leden betalen meer en kunnen aan-
		stelsel werkt het beste als over de hele wereld			spraak maken op alle rechten die de vereni-
		gezocht kan worden naar de juiste 'match'.		195	ging biedt. Ieder kan zelf zijn keuze maken –
	90	We zijn dus aangewezen op anonieme			een uitgangspunt dat mooi in overeenstem-
		solidariteit: niet alleen aan jezelf denken,			ming is met beginselen als zelfbeschikking en
		maar alles voor de gemeenschap. Eigenlijk			verantwoordelijkheid nemen voor jezelf.
		hoort al je bezit na je dood aan de gemeen-	14		Op donatiegebied hebben de meeste
		schap toe te vallen. Waarom zou dat ook niet		200	Nederlanders ervoor gekozen sympathisant te
	95	gelden voor je stoffelijk overschot? Wie zo			zijn: ze betuigen in woord hun steun aan de
		redeneert, komt vanzelf uit bij een geen-			doeleinden van de club, maar doen verder
		bezwaarsysteem.			niks. Eén op de vijf Nederlanders is lid en
8		De wachtlijst voor orgaandonatie wijkt af			steunt de vereniging ook metterdaad. Maak
		van de andere wachtlijsten in de zorg. De		205	dus een puntensysteem met behandelings-
	100	meeste wachtlijsten zijn het resultaat van			voorrang voor mensen die als lid staan
		overheidsingrijpen in de Nederlandse gezond-			ingeschreven. Dan zul je zien hoe snel dat
		heidszorg: de overheid bepaalt hoeveel bed-			lidmaatschapspercentage gaat stijgen.
		den en verrichtingen per ziekenhuis zijn toe-
		gestaan. De wachtlijsten voor orgaandonatie			naar: Herman Vuijsje, socioloog en journalist
	105	zijn juist zo lang doordat de overheid niet			uit: NRC Handelsblad, 15 november 2003
		krachtig genoeg durft te zijn. In de jaren