Examentrainers

Tekst 1

		WE LEVEN VEEL TE SNEL
		(1) Stel, je moet de geschiedenis van				voorhanden hebben. In zekere zin is
		de afgelopen honderd jaar weergeven				tijdbesparing dus het tegenovergestelde
		in één woord waarmee die periode				van geldbesparing. Zo heeft
		glashelder wordt samengevat. Welk				de informatierevolutie ons misschien
5		trefwoord zou je dan kiezen? Oorlog?		130		iets over schaarste geleerd. Nog maar
		Technische ontwikkeling? Mondiali-				enkele generaties geleden waren de
		sering? Bevolkingsgroei? Milieucrisis?				schaarse middelen meestal voedsel,
		Ik zou het woord ‘versnelling’ kiezen.				huisvesting, materiële zekerheid.
		Vrijwel elke vorm van menselijke				In ons deel van de wereld zijn die
10		activiteit is de laatste eeuw immers		135		problemen bijna allemaal opgelost.
		enorm versneld. Versnelling lijkt zelfs				Toen ik opgroeide, in de jaren zeven-
		een wezenskenmerk van de moderne				tig, dacht menigeen van ons - naar
		tijd te zijn.				later bleek terecht - dat schone lucht
		(2) Begin 19de eeuw maakten de				en onbedorven natuur binnenkort
15		toenmalige intellectuelen zich ongerust		140		schaarse goederen zouden worden.
		over de psychologische gevolgen van				Inmiddels zien we als gevolg van de
		die nieuwe uitvinding, de stoomkoets -				informatierevolutie een opeenstapeling
		of de trein, zoals we hem tegenwoordig				van een heel nieuwe reeks schaarse
		noemen. Ze dachten dat deze				goederen. Ze zijn onzichtbaar en niet
20		een reissnelheid mogelijk maakte die		145		te kwantificeren, maar daarom niet
		schadelijk was, omdat de reiziger zijn				minder reëel. Wie zou vijftig jaar ge-
		blik niet meer vrij en op zijn gemak				leden hebben geloofd dat de vrijwaring
		over het omringende landschap kon				van informatie een schaars goed zou
		laten dwalen. De gemiddelde snelheid				worden? Maar dat is wel gebeurd.
25		van de eerste treinen was zo’n 25		150		(7) Toen mijn vader in de jaren vijftig
		kilometer per uur. Die zou al snel toe-				een jongeman was, begon hij boeken
		nemen. De meeste dingen die mensen				te kopen. Ik weet nog dat zijn idee van
		deden, gingen immers steeds sneller.				een leuke zaterdag bestond uit een
		Met de bijna gelijktijdige introductie				tochtje naar de stad, een paar bezoek-
30		van het stoomschip en de telegraaf in		155		jes aan boekhandels en een café en
		de jaren dertig van de 19de eeuw,				dan weer naar huis, onder het lopen
		versnelde de communicatie enorm.				blij zwaaiend met een zware tas zojuist
		De productie versnelde met de				gekochte boeken. Mijn idee van een
		industrialisatie en, veel later, met de				leuke zaterdag is nagenoeg hetzelfde,
35		automatisering. De oorlog versnelde		160		maar met één verschil: na de bezoek-
		dankzij de tank, het gevechtsvliegtuig				jes aan de boekhandels ga ik liefst met
		en de middellangeafstandsraket. Ter				lege handen naar huis. Hieruit blijkt dat
		illustratie: nog maar honderd jaar				mijn filters nog werken en me in elk
		geleden stond de snelheid van de				geval tot op zekere hoogte in staat
40		oorlog gelijk aan de snelheid van een		165		stellen me te beschermen tegen het
		goed getraind paard.				volstrekt verwarrende informatie-
		(3) De opvallendste vormen van ver-				bombardement. Als het kon, zou ik me
		snelling in onze huidige maatschappij				liever een half jaar in één dialoog van
		hebben te maken met informatie en				Plato1) verdiepen dan in diezelfde tijd
45		communicatie. Amper twintig jaar		170		vijftig boeken lezen. Maar dat zou
		geleden, toen ik als jong antropoloog				onmogelijk zijn. Er is altijd te veel dat
		veldwerk op Mauritius deed, hield ik				gedaan moet worden en de tijd is
		contact met familie en vrienden door				schaars.
		middel van luchtpost. De brieven				(8) Filters en vrijwaring van informatie
50		waren gemiddeld zo’n anderhalve		175		worden iets begerenswaardigs.
		week onderweg en als we elkaar				Misschien zouden we een e-mailvrije
		binnen een paar dagen antwoordden,				dag moeten invoeren, alleen maar om
		ontwikkelde zich een maandelijks				ons te herinneren aan de tragere
		communicatieritme. Als ik mijn moeder				ritmen die het menselijk leven vóór de
55		wel eens belde om haar te zeggen dat		180		computer en de mobiele telefoon
		ik nog leefde, duurde het zowat een				bepaalden. We weten allemaal dat
		dag eer ik zover was. Eerst moest ik				sommige dingen alleen langzaam
		halverwege de ochtend een bus van				kunnen worden gedaan. Kinderen
		het dorp naar de stad nemen, dan				krijgen bijvoorbeeld, of een boom
60		moest ik door het drukkende,		185		kweken, of getrouwd zijn; dat zijn trage
		groezelige Port-Louis naar het hoofd-				bezigheden. Daar gunnen we ons de
		postkantoor lopen en in de rij op mijn				tijd niet meer voor; zelfs onszélf leren
		beurt wachten, voordat mijn naam				kennen lukt alleen maar langzaam.
		werd afgeroepen en ik eindelijk een				(9) Lezen was ook altijd zo’n trage
65		paar minuten via een slechte telefoon-		190		bezigheid. Nog tot in de 19de eeuw
		verbinding kon praten. Vijftien jaar				was ‘deep reading’ een vertrouwde en
		later had ik uit elk redelijk dorp op				gerespecteerde bezigheid. Het
		Mauritius eenvoudig toegang tot mijn				behelsde de trage lezing van een
		e-mailadres en kon ik uit het palmbos				boek, uiteindelijk meer dan eens, om
70		van mijn keuze zonder probleem naar		195		steeds dieper de inhoud te door-
		huis bellen. Er waren geen in-				gronden. In onze tijd lijkt een cursus
		gebouwde vertragingsmechanismen				snellezen belangrijker, ook al weten
		meer die de communicatie met de				we dat daarmee iets wezenlijks ver-
		buitenwereld afremden.				loren gaat. Want er gaat iets verloren
75		(4) Ons communicatieritme is dus in		200		als we dingen die alleen langzaam
		een rap tempo versneld. Berichten				gedaan kunnen worden, versnellen.
		worden in steeds kleinere pakketjes				Brieven schrijven was ooit een
		geperst om in de slinkende tijd te				kunstvorm, maar ik betwijfel of het erg
		passen die we (nog) ter beschikking				bevredigend zou zijn om over een paar
80		hebben. Ik krijg wel eens een standje		205		generaties een selectie van mijn
		dat ik te snel praat. Mijn vaste				e-mails te lezen.
		antwoord is, naast het plichtmatige				(10) Zo wordt onze maatschappij
		excuus, dat ik daarin niet de enige				steeds meer gekenmerkt door ver-
		ben. De gemiddelde spreeksnelheid is				snelling. Een gerookte ham moet als
85		sinds 1950 met meer dan 50 procent		210		het goed is minstens een jaar hangen.
		toegenomen, en niet alleen de				De normale gerookte ham uit mijn
		spreeksnelheid: vrijwel alles in ons				supermarkt heeft amper gehangen. In
		leven gaat sneller. We hebben altijd				plaats daarvan wordt bij ‘gerookte’
		haast: slapen doen we in ons deel van				ham het proces versneld door er zout
90		de wereld zelfs minder dan honderd		215		water in te spuiten. Hangen, laat staan
		jaar geleden, ruwweg anderhalf uur				een jaar, is er niet meer bij. Waar ik
		minder.				woon, lopen mensen ’s ochtends niet
		(5) De wereld waarin we tegenwoordig				meer zomaar naar de tram: ze lopen
		leven, wordt verbonden door tal van				naar de tram terwijl ze in hun mobiele
95		directe netwerken en we krijgen al		220		telefoon praten.
		jarenlang te horen hoe bevrijdend deze				(11) Alles versnelt, en gaten worden
		zijn en hoe ze onze mondigheid be-				opgevuld. De tijd die we eigenlijk had-
		vorderen. Toch voelen de meesten van				den moeten gebruiken voor alles of
		ons zich helemaal niet zo bevrijd. In				niets - rust, verveling, spel, over-
100		plaats daarvan voelen we ons dikwijls		225		peinzing, liefde, creativiteit - wordt
		overwerkt en gestrest. Burn-out is				doorlopend gevuld. Daar schuilt een
		inmiddels een normale diagnose. Burn-				groot gevaar in, want misschien raken
		out is overigens een metafoor. De				we wel zo gewend aan een leven van
		natuurkunde heeft ons geleerd dat				doorlopende activiteit of media-
105		hitte en snelheid één en hetzelfde zijn:		230		consumptie dat we de stilte en rust
		beweging produceert warmte. Hoe				eenvoudigweg niet meer kunnen
		sneller iets beweegt hoe warmer het				verdragen.
		wordt, tot het uiteindelijk opbrandt. In				(12) Er bestaan gaten in de tijd, lang of
		deze tijd van flexibele arbeid en directe				kort, waarin niets bijzonders gebeurt.
110		communicatie zijn er geen grenzen		235		Deze zijn zonder meer essentieel voor
		aan de arbeid, en trouwens ook niet				liefde, vrede en creativiteit. Een
		aan andere bezigheden. De mogelijk-				maatschappij zonder zulke gaten staat
		heden zijn oneindig. Er is altijd wel iets				met een enorme snelheid stil, want dat
		wat we hadden kunnen doen of had-				is een maatschappij waarin niemand in
115		den moeten doen, liefst gisteren. We		240		staat is tot een gedachte langer dan
		doen ons werk sneller en efficiënter				vijf seconden. Als er voortdurend iets
		dan ooit tevoren, dankzij de nieuwe				gebeurt, gebeurt er eigenlijk niets. Dat
		technieken. Maar in plaats van te				komt doordat er alleen iets kan
		profiteren van deze toegenomen				gebeuren wanneer er niets bijzonders
120		efficiëntie door minder te werken,		245		gebeurt. Daarom is het voor het welzijn
		vullen we de bespaarde tijd op met				en de vooruitgang van de moderne
		meer en snellere bezigheden.				mens van groot belang dat we ervoor
		(6) Dit is een van de grote paradoxen				zorgen genoeg gaten in de tijd te
		van de informatierevolutie: hoe meer				creëren. Hopelijk zijn we daartoe nog
125		tijd we besparen, hoe minder tijd we		250		in staat.
		naar: Thomas Hylland Eriksen
		uit: NRC Handelsblad

noot 1: Plato: Grieks filosoof (427 v. Chr. - 347 v. Chr)