| 1 | | | De chimpansee Nim Chimpsky | | | 140 | | met een persoonlijkheid en bevat- |
| | | was twee weken oud toen hij werd | | | | | tingsvermogen, in staat om te |
| | | geadopteerd en zou worden opge- | | | | | denken." |
| | | voed als een mens. Nim kreeg een | | 6 | | | Maar hoe weet je nu zeker of een |
| 5 | | broek en een trui aan – plus een | | | | | aap denkt als hij niets zegt? Het doel |
| | | slabbetje, wanneer hij aan tafel mee- | | | 145 | | achter project Nim was eigenlijk om |
| | | at met de familie. Hij kreeg zelfs | | | | | te ontdekken wat chimpansees |
| | | borstvoeding. Later hielp hij mee met | | | | | dáchten, maar nadat Nim terloops 25 |
| | | de afwas. In de documentaire Project | | | | | gebaren had geleerd – of, vooruit, |
| 10 | | Nim zien we Nims meeslepende | | | | | 128 als je de lat laag legt – kwam |
| | | levensverhaal. Nim was een weten- | | | 150 | | Nim niet verder dan een paar basis- |
| | | schappelijk experiment om te kijken | | | | | woordjes, die hij lukraak achter |
| | | in hoeverre chimpansees taalvaardig- | | | | | elkaar gooide: 'Banana me eat'1, |
| | | heid konden ontwikkelen. De omstan- | | | | | 'Hug me Nim'2. Een kind leert inge- |
| 15 | | digheden waaronder dat experiment | | | | | wikkelde zinstructuren te maken, |
| | | plaatsvond, waren niet altijd zo ver- | | | 155 | | maar deze chimpansee kon na jaren |
| | | antwoord. Zo mocht Nim in zijn hip- | | | | | niet eens een eenvoudige zin formu- |
| | | pieachtige adoptiegezin meeroken | | | | | leren, zo stelde projectleider Herbert |
| | | als er een jointje rondging. Ook | | | | | Terrace vast. Verder bleef Nim ook |
| 20 | | verwondde hij een keer een bege- | | | | | gebaren als hij werd toegesproken, |
| | | leider. Nim werd daarna in een vlieg- | | | 160 | | terwijl kinderen al snel leren dat taal |
| | | tuig overgebracht naar een kooi in | | | | | een uitwisseling is van geven en |
| | | een ander onderzoekscentrum en | | | | | nemen. Enigszins teleurgesteld |
| | | daarmee kwam een abrupt einde aan | | | | | stelde Terrace verder vast dat apen |
| 25 | | de taalstudie die voor een heuse | | | | | vooral reageren op de aansporingen |
| | | paradigmaverschuiving had moeten | | | 165 | | en beloningen van hun onderwijzers, |
| | | zorgen. | | | | | die bovendien geneigd zijn om het |
| 2 | | | Het Amerikaanse project Nim kan | | | | | taalvermogen van hun leerlingen |
| | | worden gezien als een bizarre uitwas | | | | | schromelijk te overschatten. |
| 30 | | van onze intuïtieve aanname dat | | 7 | | | Dit alles zou niet zo vermeldens- |
| | | chimpansees op een fundamentele | | | 170 | | waardig moeten zijn. De meeste |
| | | manier net zo zijn als wij. Schrijft u | | | | | mensen weten dat de mens tot meer |
| | | uitvoerige, zorgvuldige e-mails aan | | | | | in staat is dan de aap. Voortgestuwd |
| | | mensen die hoger op de sociale lad- | | | | | door ons vermogen om onze talenten |
| 35 | | der staan, laten hun antwoorden | | | | | verder te ontwikkelen en door te |
| | | doorgaans even op zich wachten en | | | 175 | | geven, zorgen we ervoor dat ons |
| | | zijn ze kortaf? Primatoloog Dario | | | | | leven steeds langer, gezonder, |
| | | Maestripieri weet waarom: een on- | | | | | vreedzamer en rijker wordt. Primato- |
| | | dergeschikte chimpansee zit een do- | | | | | loog Frans de Waal noemt het |
| 40 | | minante soortgenoot ook langer en | | | | | menselijk brein graag laatdunkend |
| | | ongevraagd te vlooien en moet vaak | | | 180 | | "een opgeschaald apenbrein", maar |
| | | genoegen nemen met een ultrakorte | | | | | hoe kan dat immense verschil dan |
| | | behandeling als dank. Maestripieri | | | | | toch worden verklaard? Ontwikke- |
| | | beweert dat alles, van hoe we ons | | | | | lingspsycholoog Michael Tomasello |
| 45 | | gedragen en hoe we met elkaar om- | | | | | deed eens een cognitieve test bij |
| | | gaan tot keuzes maken, is te her- | | | 185 | | volwassen mensapen en kinderen |
| | | leiden tot het rijk der apen. | | | | | van twee jaar. De score bleek nage- |
| 3 | | | De mens als aap 2.0: dat is ook | | | | | noeg gelijk bij hun begrip van de |
| | | de indruk die je overhoudt uit een | | | | | fysieke wereld van ruimte, hoeveel- |
| 50 | | stroom van merkwaardige berichtjes | | | | | heden en causaliteit. De peuters |
| | | uit de krant. Chimpansees rouwen | | | 190 | | deden het echter aanmerkelijk beter |
| | | om de dood van een dierbare. Bono- | | | | | bij tests die sociale vaardigheden |
| | | bo's houden de deur open voor een | | | | | blootlegden, zoals communicatie en |
| | | ander. Gorilla's beheersen meer dan | | | | | het vermogen om de intenties van |
| 55 | | duizend tekens uit de gebarentaal. | | | | | anderen te begrijpen. Volgens Toma- |
| | | De boodschap is helder: u bent niet | | | 195 | | sello maakt juist die sociale intelli- |
| | | zo bijzonder als u denkt, we zijn niets | | | | | gentie het grote verschil. Met andere |
| | | meer dan aangeklede apen. Wie | | | | | woorden: op zijn eigen houtje, op- |
| | | deze berichtjes controleert met de | | | | | groeiend op een onbewoond eiland, |
| 60 | | droge, wetenschappelijke verhande- | | | | | zou een mensenkind nooit een taal of |
| | | ling waarop ze zijn gebaseerd, ziet al | | | 200 | | cijferstelsel verzinnen en zou hij ook |
| | | snel dat de suggesties in de kranten- | | | | | niet eigenhandig een mes of het wiel |
| | | koppen zelden deugen en soms wei- | | | | | uitvinden. Onze gezamenlijke inspan- |
| | | nig nieuwswaardig zijn, want hoe | | | | | ningen en de cumulatieve kennis die |
| 65 | | bijzonder is het nu echt dat sommige | | | | | van generatie op generatie wordt |
| | | apen wel eens 'moreel gedrag' verto- | | | 205 | | doorgegeven, zorgen er volgens |
| | | nen? Het is toch bekend dat zaken | | | | | Tomasello voor dat wij een uniek |
| | | als onbaatzuchtigheid, wederkerig- | | | | | plaatsje innemen in het dierenrijk. |
| | | heid en samenwerking evolutionair | | 8 | | | Zelfs lieden als De Waal – die |
| 70 | | nut hebben, doordat ze de groep | | | | | voor de financiering van hun werk |
| | | binden en sterker maken? | | | 210 | | natuurlijk gebaat zijn bij het idee dat |
| 4 | | | Ik denk dat we ons een funda- | | | | | apen de sleutel hebben tot diepgra- |
| | | mentele vraag moeten stellen. Is er | | | | | vende kennis over menselijk gedrag |
| | | eigenlijk niet iets geks aan de hand, | | | | | – zouden toch moeten toegeven dat |
| 75 | | als hele samenlevingen zich verga- | | | | | apen er niet in zijn geslaagd hun |
| | | pen aan alle suggesties waaruit zou | | | 215 | | levenskwaliteit ook maar een beetje |
| | | blijken hoezeer we gelijk zijn aan | | | | | te verbeteren. De evolutie van de |
| | | apen? Het lijkt zo onschuldig, maar | | | | | mensaap heeft geleid tot enkele tien- |
| | | misschien is de voortdurende neiging | | | | | tallen voorbeelden van het gebruik |
| 80 | | om mensen en chimpansees op één | | | | | van gereedschap, communicatie en |
| | | lijn te stellen een teken dat we niet | | | 220 | | vlooirituelen. Daarom zeggen dat er |
| | | meer precies weten wat het betekent | | | | | geen immens verschil in culturele |
| | | om mens te zijn, maar dat het toch | | | | | overdracht bestaat, is alsof je geen |
| | | echt niet veel kan voorstellen. Ik heb | | | | | verschil ziet tussen een gletsjer en |
| 85 | | niets tegen mensapen, maar de op- | | | | | een rijdende auto: beide bewegen |
| | | waardering ervan zou wel eens een | | | 225 | | van A naar B, zij het de ene heel wat |
| | | signaal kunnen zijn dat we de mens- | | | | | langzamer dan de andere. |
| | | heid eigenlijk beu zijn. Zo'n wanke- | | 9 | | | De nivellering tussen mens en |
| | | lend mensbeeld is volgens mij een | | | | | aap leidt onvermijdelijk tot een onder- |
| 90 | | slechte voorbode, want daarmee | | | | | mijning van onze menselijke capaci- |
| | | brengen we het geloof in verandering | | | 230 | | teiten. Wij mensen hebben echter |
| | | en vooruitgang eveneens in gevaar. | | | | | een uniek talent om de wereld tel- |
| 5 | | | De ogenschijnlijke overeenkom- | | | | | kens weer mooier te maken voor |
| | | sten met mensapen zijn de mens al | | | | | meer mensen. Juist nu de uitdagin- |
| 95 | | eerder opgevallen, maar pas een | | | | | gen steeds groter worden, vragen ze |
| | | halve eeuw geleden heeft Jane | | | 235 | | om meer durf, vertrouwen en steun. |
| | | Goodall tijdens een verblijf in Tanza- | | | | | Het helpt dan niet als we onszelf |
| | | nia hun sociale leven nauwlettend | | | | | voortdurend naar beneden praten, |
| | | gedocumenteerd. Zij ging op zoek | | | | | dus hebben we weinig aan weten- |
| 100 | | naar de 'individuele persoonlijkheid' | | | | | schappers en journalisten die sugge- |
| | | van de chimpansees en ontdekte dat | | | 240 | | reren dat we slechts een omhoog- |
| | | sommige van hen gereedschap ge- | | | | | gevallen aap zijn. Het is niet verwon- |
| | | bruikten of maakten, bijvoorbeeld | | | | | derlijk dat de schromelijke overschat- |
| | | stokken om termieten op te duikelen. | | | | | ting van apen komt op een moment |
| 105 | | Je hoort tegenwoordig zo vaak dat | | | | | dat de mens veelal wordt gezien als |
| | | apen gereedschap maken, dat je | | | 245 | | een vloek. We geloven dat mensen |
| | | haast zou denken dat apenkolonies | | | | | de oorzaak zijn van al onze proble- |
| | | over de hele wereld routineus met | | | | | men en die van onze planeet. Het is |
| | | een tak in een nest termieten zitten | | | | | echter te gemakzuchtig om te wijzen |
| 110 | | te peuren. Dat is niet het geval. Van | | | | | op bestaande problemen en te doen |
| | | culturele overdracht is zelden sprake, | | | 250 | | alsof er geen passende antwoorden |
| | | maar belangrijker nog, beweert | | | | | zullen komen. De geschiedenis laat |
| | | archeoloog Steven Mithen: de intel- | | | | | zien dat mensen ook voor de oplos- |
| | | ligentie van apen is gewoon nogal | | | | | singen zorgen, zodat iedereen beter |
| 115 | | beperkt. De werkelijkheid is dat veel | | | | | af is. |
| | | mensapen nooit met zo'n termieten- | | 10 | 255 | | In de documentaire Project Nim |
| | | stok vissen, simpelweg omdat nie- | | | | | zien we misschien wel een typerende |
| | | mand in de groep op dat idee kwam, | | | | | reactie op deze positieve kijk op de |
| | | het per ongeluk ontdekte of andere | | | | | werkelijkheid. Een begeleider is niet |
| 120 | | kon uitleggen hoe je zoiets deed. Het | | | | | onder de indruk van de bevindingen |
| | | kan ook zijn dat het trucje stomweg is | | | 260 | | van Terrace dat alle inspanning er |
| | | vergeten. Deze 'afwezigheid van | | | | | niet toe heeft geleid om Nim een taal |
| | | technische intelligentie', zoals Mithen | | | | | te leren en stelt: "Hij beschikte mis- |
| | | het noemt, kan verklaren waarom | | | | | schien niet over zinnen of gramma- |
| 125 | | chimpansees er jaren over doen voor | | | | | tica, maar er was zeker sprake van |
| | | ze leren hoe ze met een steen een | | | 265 | | communicatie. Dat zag ik duidelijk… |
| | | noot open kunnen slaan. Dat sug- | | | | | Chimpansees zijn net als ons." |
| | | gereert niet bepaald een vermogen | | | | | Gelukkig zit het anders, want in |
| | | om te imiteren of te reflecteren op | | | | | tegenstelling tot de chimpansee wor- |
| 130 | | wat ze doen of het proces te begrij- | | | | | den wij mensen niet beperkt door |
| | | pen waarmee een bepaald resultaat | | | 270 | | onze biologie of onze natuur. Dat is |
| | | wordt bereikt. Goodall nam tussen de | | | | | een vertrekpunt om weg te dromen |
| | | chimpansees ook sociale interactie | | | | | van alle mogelijke verandering en |
| | | waar – knuffels, strelingen en kusjes | | | | | van alle nog te ontketenen revoluties. |
| 135 | | – en concludeerde dat chimpansees | | 11 | | | O, en trouwens, dat het arrogant |
| | | niet alleen beschikken over intelligen- | | | 275 | | zou zijn om onze superioriteit te |
| | | tie maar ook over een rijk emotioneel | | | | | benadrukken, heb ik nooit begrepen. |
| | | leven. Ze stelt nog steeds dat "wij | | | | | Maar ja, ik ben dan ook maar een |
| | | mensen niet de enige wezens zijn | | | | | mens. |
