Examentrainers

Groenwassen De milieupretenties van de mode

1		Regelmatig vallen werknemers in				van het Nederlands elftal staat als
		Cambodjaanse kledingfabrieken flauw				groen te boek, omdat de producent er
		door blootstelling aan giftige verf- en				gerecyclede plastic flessen voor
		lijmstoffen. Slachtoffers van deze				gebruikt. Voor één tenue zouden liefst
		aanvallen belanden met ademhalings-				dertien petflessen zijn hergebruikt. De
		problemen in het ziekenhuis en kampen				milieuvriendelijkheid van de techniek,
		op lange termijn met geheugenstoornis.				die trouwens al jaren wordt gebruikt
		Er werken naar schatting driehonderd-				voor het maken van het alom bekende
		duizend Cambodjanen in schoenen- en				fleece, is op z'n zachtst gezegd
		kledingfabrieken. De hoge concentra-				dubieus. Het hergebruiken van plastic
		ties chemische middelen in de lucht van				flessen is beter dan er de afvalberg
		de slecht geventileerde fabrieken zijn				mee vergroten, maar het recyclen vergt
		niet het enige probleem waar zij mee te				een milieubelastend en energie-
		maken hebben. Respect voor arbeids-				intensief chemisch proces.
		rechten, zoals een eerlijk loon en de		11		Een ander voorbeeld is de opmars
		vrijheid lid te worden van de vak-				van eco-efficiënte winkels bij Inditex,
		beweging, is niet vanzelfsprekend.				het bedrijf achter onder meer Zara. Het
2		Berichtgeving over dit soort mis-				is de bedoeling dat in 2020 alle winkels
		standen is geen zeldzaamheid. Van				van Zara honderd procent eco-efficiënt
		2006 tot en met 2010 zijn volgens				zijn, wat volgens Inditex wil zeggen dat
		gegevens van de Schone Kleren				ze weinig water en energie verbruiken
		Campagne bijna vijfhonderd textiel-				en zo min mogelijk afval produceren.
		arbeiders omgekomen bij fabrieks-				Erg spectaculair is de milieuopbrengst
		branden in Bangladesh. Greenpeace				van Zara overigens niet: de voorge-
		ontdekte bovendien dat Chinese				stelde maatregelen blinken – met de
		kledingfabrieken al jarenlang zwaar				stijgende prijzen voor stroom en
		chemisch afval in rivieren dumpen. De				afvalbeheer – vooral uit in kosten-
		giftige stoffen, waaronder metalen met				efficiëntie. Kostenbesparing die wordt
		kankerverwekkende en hormoon-				gepresenteerd als duurzaamheid is,
		beïnvloedende eigenschappen,				vooral naarmate de modewereld de
		veroorzaken milieuschade en gezond-				gevolgen van de recessie voelt, een
		heidsproblemen.				beproefde strategie.
3		Een andere kwestie die al lange tijd		12		Kunnen consumenten die met een
		tot verontwaardiging leidt bij ngo's¹, is				gerust geweten kleding willen kopen,
		de katoenteelt in Oezbekistan, een van				dan vertrouwen op keurmerken? Ook
		de grootste katoenproducenten ter				daar is een kritische blik noodzakelijk.
		wereld. Uit onderzoek van onder meer				Dat heeft allereerst te maken met de
		de Environment Justice Foundation				grote hoeveelheid labels, logo's en
		blijkt keer op keer dat in deze voor-				keurmerken. In Nederland bestaan
		malige Russische deelstaat jaarlijks				zeker vijftig keurmerken op het gebied
		honderdduizenden kinderen worden				van milieu, dierenwelzijn en eerlijke
		gedwongen om onder barre leef- en				handel. De wildgroei aan keurmerken
		werkomstandigheden katoen te				schept verwarring. De Consumenten-
		plukken. Met enige regelmaat schrijven				bond liet in 2010 in een onderzoek
		de media over modelabels die, vaak				onder zijn leden zien, dat consumenten
		zonder dat ze het weten, gebruikmaken				weinig inzicht hebben in de betekenis
		van deze katoenplantages.				en waarde van een keurmerk.
4		Ook uit andere landen komen hard-		13		Er zijn niet alleen te veel keur-
		nekkige signalen van kinderarbeid. De				merken; te weinig keurmerken zijn
		Stichting Onderzoek Multinationale				onafhankelijk. Labels en logo's wekken
		Ondernemingen sloeg recent voor de				de indruk van een stempel van goed-
		tweede keer alarm over uitbuiting in				keuring door een certificatie-instelling.
		vier textielfabrieken in de Indiase regio				Vaak ontbreekt echter een onafhanke-
		Tamil Nadu. Uit dit onderzoek bleek dat				lijk kwaliteitsoordeel. In Europa bestaat
		de meisjes die er werken, buitensporig				bijvoorbeeld geen juridische verplich-
		overwerk moeten verrichten, verplicht				ting om biologische katoen te laten
		op het fabrieksterrein wonen, in arme-				certificeren. Dit in tegenstelling tot
		tierige slaapzalen slapen en verstoken				biologische voeding.
		zijn van hulp van vakbonden.		14		Ten slotte is de betekenis van de
5		Een ver-van-ons-bedshow? Toch				verschillende keurmerken die op
		niet. Het grootste deel van de kleding				kledinglabels prijken niet eenduidig.
		die in Nederlandse winkels hangt, komt				Max Havelaar kijkt alleen naar eerlijke
		namelijk uit fabrieken in Azië, Oost-				lonen en fatsoenlijke arbeidsomstandig-
		Europa en Afrika. Populaire merken				heden op de katoenplantages. Over de
		zoals Nike, Adidas, H&M, Zara, Canda,				milieuvriendelijkheid van de katoenteelt
		Tommy Hilfiger en Lacoste worden				en over de werkomstandigheden in
		regelmatig in verband gebracht met				naaifabrieken zegt het keurmerk vrijwel
		bovengenoemde misstanden.				niets. Ökotex Standard 100 is ook strikt
6		Inmiddels is in de modewereld een				genomen geen milieukeurmerk, maar
		toenemend duurzaamheidsbewustzijn				een set standaarden over stoffen die
		zichtbaar. Dezelfde bedrijven die				schadelijk zijn voor de gezondheid,
		vanwege hun milieuvervuiling en				bijvoorbeeld omdat ze allergische
		mensenrechtenschendingen in de				reacties bij de drager kunnen
		media verschijnen, lanceren groene				veroorzaken.
		collecties, voorzien hun labels van		15		Om de Nederlandse kleding-
		duurzaamheidskeurmerken en				consument te beschermen tegen
		publiceren vuistdikke rapporten over				groenwassen hebben verschillende
		hun maatschappelijke verantwoorde-				initiatieven voor transparantie het
		lijkheid als onderneming, hun				levenslicht gezien. Kritische organi-
		zogenaamde Corporate Social				saties zoals Rankabrand en Goede
		Responsibility. Een deel van deze				Waar prikken maar wat graag de
		initiatieven komt tot stand na				duurzame claims van modemerken
		campagnes, lobby's en maatschap-				door. Voor het oog zijn de posities op
		pelijke druk. Zo hebben in reactie op de				de rangordelijstjes van de modemerken
		beschuldigingen van Greenpeace,				hoopgevend. Tussen 2010 en 2011 zijn
		C&A, H&M, Li Ning, Adidas, Puma en				de scores voor beleid op het gebied
		Nike een gezamenlijk plan gelanceerd.				van milieu, klimaat en arbeidsomstandig-
		Dat plan moet ervoor zorgen dat hun				heden van de merken die Ranka-
		toeleveranciers geen afval met giftige				brand onderzocht flink verbeterd:
		chemicaliën meer lozen. Ook hebben				gemiddeld met 45 procent. Vooral over
		meer dan zestig modebedrijven en				de arbeidsomstandigheden publiceren
		winkelketens toegezegd katoen uit				merken steeds meer concrete
		Oezbekistan te boycotten vanwege de				informatie, signaleren mensen die de
		gedwongen (kinder)arbeid op de				merken in de gaten houden. Bijna een
		plantages.				derde van de 467 onderzochte
7		Het lijkt erop dat het Maatschap-				bedrijven is aangesloten bij een
		pelijk Verantwoord Ondernemen (MVO)				initiatief zoals Made-By of de Fair Wear
		door steeds meer modebedrijven				Foundation. Een vergelijkbare trend
		omarmd wordt. Al dan niet vanuit de				signaleert Goede Waar in de meest
		overtuiging dat consumenten het				recente Kledingchecker². "Steeds meer
		verwachten, geven modebedrijven				merken durven uitgebreider inzicht te
		nadrukkelijk blijk van hun MVO-beleid.				geven in hun productieprocessen en
		Neem het gebruik van biologisch				duurzaamheidsinitiatieven", aldus hun
		geteelde katoen in de kledingindustrie:				beoordeling van 325 kledingmerken.
		dat nam volgens Textile Exchange in		16		Rankabrand en Goede Waar
		2010 met twintig procent toe ten				waarschuwen consumenten dat de
		opzichte van het jaar ervoor. De duur-				beoordelingen geen garantie zijn voor
		zame ontwikkelingen bij de mode-				duurzaamheid. Beide organisaties
		merken kunnen worden gezien als				baseren hun oordeel primair op
		veelbelovende eerste stappen in de				informatie die bedrijven zelf verstrek-
		richting van een schone, eerlijke				ken. Rankabrand struint websites af om
		kledingindustrie.				publicaties over duurzaamheidsbeleid
8		Toch is een volledig verantwoord				te verzamelen, de Kledingchecker
		geproduceerd kledingstuk, ondanks alle				vraagt bedrijven een vragenlijst in te
		inspanningen, nog altijd fictie. Bedrijven				vullen. Deze werkwijze verklaart moge-
		die pogingen ondernemen om hun				lijk de prima positie op de rangorde-
		productieketen te verduurzamen, zijn				lijsten van Rankabrand van onder meer
		dan ook te prijzen: door hun tijd- en				Puma, Nike en Adidas en de hoge
		kosteninvesteringen effenen zij als				score van H&M in de Kledingchecker.
		koplopers straks de weg voor de				Het risico bestaat dat de rangordes
		achterhoede.				meer zeggen over de transparantie van
9		De bescheiden vorderingen van de				modemerken dan over hun duurzame
		modewereld op het gebied van duur-				praktijken. Daarnaast is de veelheid
		zaamheid staan echter vaak nauwelijks				aan beoordelingen ook misleidend:
		in verhouding tot de realiteit. Zo is de				naast websites en apps van Kleding-
		katoen met het stempel van Textile				checker en Rankabrand zijn er zoge-
		Exchange niet volledig biologisch. Een				naamde winkelroutes voor eerlijk
		stof die voor vijf procent uit biologisch				winkelen die gek genoeg allemaal
		geteelde katoen bestaat, mag het label				andere winkeladviezen geven.
		al voeren. Dit verklaart het opmerkelijke		17		Alle MVO-rapporten, keurmerken,
		gegeven dat er al jarenlang meer				beoordelingssites en winkelroutes
		kleding onder het mom van biokatoen				betekenen dan ook niet dat duurzaam-
		in de winkels wordt verkocht dan er ooit				heidsbewuste kledingconsumenten
		wereldwijd aan biologisch katoen is				gedachteloos kunnen winkelen. Een
		geteeld. Een vergelijkbare beperking				simpel advies is er wel. Uit milieu-
		kleeft aan het Better Cotton Initiative.				analyses van onderzoeksbureau CE
		Dit initiatief van meerdere bedrijven is				Delft blijkt dat de milieu-impact van een
		een vorm van zelfregulering die slechts				kledingstuk voor tachtig procent te
		een beperkt aantal eisen stelt aan de				maken heeft met de vezelproductie- en
		productie van katoen. Bedrijven die				gebruiksfases. Maar liefst 32 procent
		eraan deelnemen, doen dan ook				van de totale milieu-impact van kleding
		verdacht veel denken aan slagers die				wordt veroorzaakt door de manier
		hun eigen vlees keuren. Waarom				waarop wij wassen en drogen. Dus hoe
		verzinnen ze hun eigen standaarden, in				onmodieus het ook klinkt: volle was-
		plaats van de internationale richtlijnen				trommels, een lage wastemperatuur,
		voor biologische katoen te volgen?				een kort wasprogramma en een wasrek
10		In de hedendaagse modewereld is				in plaats van een droger zijn minstens
		het zogenaamde 'greenwashing'				zo belangrijk voor het milieu als het
		(groenwassen), het groener of duur-				kopen van biologische kledingstukken.
		zamer voordoen van een bedrijf dan het				Zo wassen we de kledingindustrie zelf
		daadwerkelijk is, niet vreemd. Een				wel groen.
		recent voorbeeld: het zwarte uittenue

naar: Lynsey Dubbeld
uit: De Groene Amsterdammer, 12 juli 2012

noot 1 ngo's: niet-gouvernementele organisaties, organisaties die onafhankelijk zijn van de overheid en zich op een of andere manier richten op een verondersteld maatschappelijk belang
noot 2 Kledingchecker: website van Goede Waar met informatie over de duurzaamheid van kledingmerken