| | (1) Als we een door Yahoo!1) | | 140 | | van de meer dan een miljard |
| | uitgevoerd onderzoek mogen geloven, | | | | webpagina’s op het internet, besteden |
| | moeten we het idee van de 24-uurs | | | | we nu uit aan de computer. Dat vraagt |
| | economie binnenkort loslaten. Volgens | | | | weer om nieuwe mediavaardigheden |
5 | | dat onderzoek zien Amerikanen | | | | en opent de weg tot multitasken. |
| | namelijk kans om, dankzij multitasken, | | 145 | | (8) Sommige vormen van multitasken |
| | ruim 43 uur aan activiteiten in één dag | | | | gaan ons tamelijk goed af. Motorische |
| | van 24 uur te persen. Multitasken blijkt | | | | activiteiten, zoals lopen, fietsen of |
| | vooral populair bij de jongste | | | | autorijden, doen we grotendeels op |
10 | | generatie, die met de computer is | | | | onze ‘automatische piloot’, zodat we |
| | opgegroeid. Als jongeren op de pc aan | | 150 | | ondertussen naar muziek kunnen |
| | het werk zijn, denken ze van alles | | | | luisteren of een gesprek kunnen |
| | tegelijk te kunnen doen: een werkstuk | | | | voeren. We zijn bovendien redelijk |
| | typen, de benodigde informatie bij | | | | goed in staat om verschillende |
15 | | elkaar googelen, via MSN overleggen | | | | informatiestromen gelijktijdig te |
| | met klasgenoten en daarbij natuurlijk | | 155 | | verwerken als deze verschillende |
| | terloops wijzen op dat leuke filmpje op | | | | zintuigen aanspreken. Het wordt |
| | YouTube. Winamp speelt de | | | | moeilijker als we dingen willen |
| | gedownloade mp3’tjes af en een | | | | combineren waar hetzelfde type |
20 | | geluidssignaal meldt dat er zojuist zes | | | | aandacht voor nodig is, zoals tege- |
| | e-mailtjes zijn binnengekomen. | | 160 | | lijkertijd e-mailen, chatten en bellen. |
| | Intussen staat de stroom sms’jes niet | | | | Multitasken komt dan neer op het |
| | stil, wat blijkt uit de geinige ringtone | | | | voortdurend switchen tussen ver- |
| | die om de paar minuten opklinkt uit het | | | | schillende taken. Dat is echter minder |
25 | | mobieltje naast het toetsenbord. | | | | efficiënt en effectief dan het na elkaar |
| | (2) De mogelijkheden en gunstige | | 165 | | uitvoeren van de afzonderlijke taken. |
| | effecten van multitasken staan de | | | | (9) Over het verband tussen ADHD en |
| | laatste tijd nogal ter discussie. | | | | de moderne stortvloed aan informatie |
| | Onlangs betoogde Marjoleine de Vos | | | | blijft veel onduidelijk. Uit een onder- |
30 | | in NRC Handelsblad2) dat wie veel | | | | zoek van psychologen van de |
| | tegelijk probeert te doen, uiteindelijk | | 170 | | universiteit van Victoria is gebleken dat |
| | niets goed doet. Zij staat daarin niet | | | | vooral kinderen met ADHD problemen |
| | alleen. Veel opvoeders klagen over de | | | | hebben met multitasken en in het |
| | nadelige invloed van het multitasken: | | | | bijzonder met plannen en het overzicht |
35 | | de jeugd van vandaag leest niet meer | | | | houden op verschillende taken. Maar |
| | aandachtig en kan zich niet meer | | 175 | | dat beantwoordt niet de vraag wat |
| | langdurig concentreren op een | | | | deze stoornis veroorzaakt en waarom |
| | specifieke taak, wat onder meer ten | | | | deze tegenwoordig zo vaak wordt |
| | koste gaat van het leren. Multitasken | | | | gediagnosticeerd. |
40 | | zou ook stress en burn-outs | | | | (10) Is dat laatste het geval omdat |
| | bevorderen en in 1999 opperde de | | 180 | | ADHD een etiket is dat op allerlei |
| | American Academy of Pediatrics dat er | | | | ondefinieerbare klachten kan worden |
| | mogelijk een verband bestaat tussen | | | | geplakt? Of is die toename van ADHD- |
| | multitasken en de spectaculaire | | | | diagnoses te wijten aan het feit dat de |
45 | | opmars van stoornissen onder | | | | hoeveelheid te verwerken informatie |
| | jongeren, zoals ADHD3). Latere onder- | | 185 | | zodanig is toegenomen, dat de |
| | zoeken suggereerden zelfs dat er een | | | | zwakkere informatieverwerkers nu |
| | verband is met het chronische | | | | eerder dan voorheen tekortschieten? |
| | vermoeidheidssyndroom en bepaalde | | | | Ander onderzoek suggereert dat |
50 | | autistische ontwikkelingsstoornissen. | | | | omgevingsfactoren een rol spelen. |
| | Maar wat is nu eigenlijk het probleem? | | 190 | | Hoewel tot op de dag van vandaag niet |
| | En is het werkelijk zo erg? | | | | is aangetoond dat intensief gebruik |
| | (3) De problemen en ziekten die met | | | | van computers ADHD – en aan- |
| | multitasken in verband worden | | | | verwante stoornissen zoals ADD6) – |
55 | | gebracht, kunnen worden beschouwd | | | | veroorzaakt, is het wel duidelijk dat |
| | als stoornissen in informatie- | | 195 | | intensief gebruik van deze media het |
| | verwerking. Elk organisme is te | | | | probleem kan vergroten. Vaak |
| | beschouwen als een informatie- | | | | computerspelletjes spelen zorgt voor |
| | verwerkend systeem. DNA-moleculen, | | | | minder activiteit in die hersengebieden |
60 | | cellen, organen, individuen en groepen | | | | waar aandacht, planning en controle |
| | dienen, om te overleven, grote | | 200 | | gelokaliseerd zijn. Ten slotte |
| | hoeveelheden informatie te verwerken. | | | | concluderen sommige onderzoekers |
| | Op alle niveaus geldt dat een tekort of | | | | dat de problemen bij hun proef- |
| | een teveel daaraan tot ernstige | | | | personen niet worden veroorzaakt |
65 | | problemen leidt. Als een bepaald | | | | doordat ze minder informatie opslaan, |
| | maximum wordt overschreden of als | | 205 | | maar juist meer. Ze zijn niet in staat |
| | de informatie onder het minimum zakt, | | | | voldoende te filteren. |
| | dan ontstaat eerst chaotisch gedrag en | | | | (11) Het is echter verkeerd om multi- |
| | vervolgens lukt het niet meer om | | | | tasken alleen als een probleem te zien. |
70 | | informatie op te nemen. | | | | Verschillende vormen zijn immers |
| | (4) De hoeveelheid data die we tegen- | | 210 | | zowel effectief als efficiënt en voor |
| | woordig over ons heen krijgen, is | | | | veel mensen – jongeren in het |
| | overweldigend. De Volkskrant op | | | | bijzonder – is het een goed werkende |
| | zaterdag bevat evenveel leesvoer als | | | | strategie om informatieoverlast te |
75 | | een zeventiende-eeuwer in zijn gehele | | | | overwinnen. Zelfs als het niet goed |
| | leven voorgeschoteld kreeg. Het is niet | | 215 | | werkt, kunnen er voordelen aan multi- |
| | verwonderlijk dat het moeilijk is om dat | | | | tasken verbonden zijn. Voor sommige |
| | allemaal te verwerken en dat informa- | | | | mensen is het regelmatig switchen |
| | tiestress en burn-outs toenemen. | | | | tussen taken een manier om steeds |
80 | | (5) Gelukkig zijn we niet machteloos | | | | opnieuw een beetje adrenaline aan te |
| | overgeleverd aan de informatiestroom, | | 220 | | maken. Zo kunnen ze energiek en fris |
| | maar kennen we aardig wat strate- | | | | blijven. In de Verenigde Staten is zelfs |
| | gieën om de overlast te lijf te gaan. | | | | een beweging actief die ijvert voor de |
| | Een van de meest doeltreffende is je | | | | emancipatie van de hyperactieve |
85 | | voor korte of langere tijd af te sluiten, | | | | mens. Een (hyper)actieve voorvechter |
| | bijvoorbeeld door regelmatig te | | 225 | | van deze beweging is Thom Hartmann, |
| | pauzeren. Een tweede strategie | | | | auteur van onder andere het boek |
| | bestaat eruit bij te veel informatie een | | | | Attention Deficit Disorder: A Different |
| | aantal taken even op te schorten, in de | | | | Perception. Hartmann stelt dat we |
90 | | hoop dat de druk minder zal worden. | | | | ADD niet moeten beschouwen als een |
| | Wat ook goed werkt, is informatie te | | 230 | | ziekte, maar als een geschenk. Hij |
| | filteren; we kunnen er bijvoorbeeld | | | | wijst er bijvoorbeeld op dat veel |
| | voor kiezen bij een zoekopdracht op | | | | creatieve geesten zoals Edison en |
| | het internet alleen recente gegevens te | | | | Einstein ADD hadden. Wat de |
95 | | vragen. Ook in het alledaagse leven | | | | gezonde’ mens ziet als ongeconcen- |
| | passen we deze strategie voortdurend | | 235 | | treerd, is in feite creatieve chaos: “I’m |
| | toe, bijvoorbeeld wanneer we ons in | | | | not Attention Deficit, you’re just |
| | gezelschap concentreren op onze | | | | boring!”7) |
| | gesprekspartner en de andere | | | | (12) Hartmann grijpt in zijn boek terug |
100 | | gesprekken om ons heen wegfilteren. | | | | op een verklaring vanuit de evolutie. |
| | Multitasken past in dit rijtje strategieën: | | 240 | | Mensen met ADD zijn volgens hem |
| | als het aantal taken te groot wordt, | | | | eigenlijk jagers in een boerenwereld. |
| | kunnen we proberen er enkele tegelijk | | | | De overgang van jager-verzamelaar |
| | uit te voeren. | | | | naar boer bracht een ander soort |
105 | | (6) Informatieoverlast is overigens niet | | | | aandacht met zich mee. Wie jaagt, |
| | typerend voor onze tijd; het is een | | 245 | | heeft gedurende zeer korte perioden |
| | probleem van alle tijden. Zo’n tien- | | | | een ‘hyperscherpe’ concentratie nodig |
| | duizend jaar geleden, in de Nieuwe | | | | om op die manier zijn prooi te vangen. |
| | Steentijd, voltrok zich in het Midden- | | | | Boeren moeten daarentegen doelen |
110 | | Oosten de overgang van een jagers- | | | | voor de lange termijn stellen: wie land |
| | verzamelaarscultuur naar een | | 250 | | inzaait, moet ver vooruit plannen |
| | agrarische samenleving. Terwijl eerst | | | | maken. Sinds de Nieuwe Steentijd is |
| | in kleine nomadische gemeenschap- | | | | het belangrijkste mensentype altijd de |
| | pen werd rondgereisd, werden nu | | | | boer geweest. De huidige ADD’er lijkt |
115 | | nederzettingen gesticht, waarin veel | | | | met zijn korte concentratieboog eerder |
| | grotere groepen gingen samenleven. | | 255 | | op de jager-verzamelaar. Toch is er |
| | Deze ontwikkeling staat aan het begin | | | | misschien wel hoop voor hem. Wie |
| | van een hele reeks nieuwe techno- | | | | weet maken we momenteel een |
| | logieën, die leidde tot fikse informatie- | | | | nieuwe verandering door, waarvoor de |
120 | | overlast. Dat vroeg om nieuwe taal- | | | | jager met zijn korte-termijn-aandacht |
| | vaardigheden en het is daarom niet | | 260 | | beter is uitgerust. |
| | verwonderlijk dat toen het schrijven tot | | | | (13) De in de wereld van de boeren |
| | ontwikkeling kwam. | | | | verdwaalde jagers zouden hierdoor wel |
| | (7) Dankzij het schrift hoefde je niet | | | | eens van een achterstandssituatie in |
125 | | alles zelf te onthouden en kon je je | | | | de voorhoede terecht kunnen komen. |
| | aandacht op meerdere dingen tegelijk | | 265 | | Het zou best zo kunnen zijn dat |
| | richten. Daar waren wel nieuwe | | | | ADD’ers niet gekweld worden door een |
| | communicatievaardigheden voor | | | | stoornis, maar dat zij juist gezegend |
| | nodig. Tot groot verdriet van filosofen | | | | zijn met een nieuw soort intelligentie. |
130 | | als Plato4) ging de invoering van het | | | | (14) Zoals de jagers in de Nieuwe |
| | geschreven woord steeds meer ten | | 270 | | Steentijd zich moesten aanpassen aan |
| | koste van het vermogen te onthouden | | | | het nieuwe medium van het schrift, zo |
| | wat je had gehoord. In de huidige | | | | zullen de hedendaagse ‘boeren’ zich |
| | informatiesamenleving – die we door | | | | moeten aanpassen aan de jachtige |
135 | | de overmaat aan silicium5) de Nieuwste | | | | wereld van de computer. Het lijkt tijd |
| | Steentijd zouden kunnen noemen – | | 275 | | voor verandering. Laten de informatie- |
| | lijkt zich een vergelijkbare ontwikkeling | | | | boeren onder ons maar uitkijken. De |
| | voor te doen. Activiteiten die mentaal | | | | toekomst is aan de ‘Homo Zappens’, |
| | inspannend zijn, zoals het doorzoeken | | | | de multitaskende informatiejager. |
noot 1 Yahoo!: een zoekmachine op internet. Dit is een website die vele honderdduizenden
verwijzingen (hyperlinks) naar andere websites bevat.
noot 2 Marjoleine de Vos, ‘Het ideaal van deze tijd is chaotisch gerommel’, NRC Handelsblad,
6 september 2008.
noot 3 ADHD: Attention Deficit/Hyperactivity Disorder, oftewel een concentratieprobleem/hyperactiviteitstoornis.
Een ADHD’er kan de aandacht niet lang bij één ding houden, waardoor hij
wordt overspoeld door te veel prikkels, hetgeen leidt tot gebrek aan concentratie en lichamelijke
en innerlijke onrust.
noot 4 Plato: Grieks filosoof en schrijver (geboren omstreeks 347 v.Chr. te Athene) die behoort tot de
meest invloedrijke denkers in de westerse filosofie.
noot 5 Silicium: kiezelsteen, hier: grondstof waarmee chips voor computers worden vervaardigd.
noot 6 ADD: Attention Deficit Disorder, een vorm van ADHD waarbij de hyperactiviteit ontbreekt. Een
belangrijk kenmerk is gebrek aan concentratie.