Examentrainers

Bemoeiziek

		(1) Steeds indringender bemoeit de				geen voeding die kanker veroorzaakt.
		overheid zich tegenwoordig met het				Het enige wat in het algemeen staande
		privéleven van de burger. Gold over-				gehouden kan worden, is dat ge-
		heidsbemoeienis vroeger uitsluitend het		140		varieerd eten beter is voor de gezondheid
5		terrein van het kwaad dat een individu				dan eenzijdig eten en dat je niet te
		anderen of het algemeen belang kan				veel vet, zoet en zout moet consume-
		aandoen, tegenwoordig bemoeit de				ren.
		overheid zich ook steeds meer met				(10) Nergens regeert de angst zo sterk
		kwaad dat iemand zichzelf kan aan-		145		als in de prenatale preventie, terwijl alle
10		doen. Denk daarbij aan gezondheids-				aanbevelingen en leefregels alleen
		schade door roken, drinken, te veel				maar gebaseerd zijn op statistisch
		eten en te weinig bewegen. Verwant				bewijsmateriaal over grotere kansen. In
		hieraan is het kwaad dat het (on-				het nieuwe advies van de Gezondheids-
		geboren) kind kan worden aangedaan.		150		raad staat dat vrouwen zich een jaar
15		Ook hiervoor heeft de overheid een				vóórdat ze van plan zijn zwanger te
		steeds uitgebreider pakket van maat-				worden, bij een instantie moeten
		regelen ontwikkeld. Het sleutelwoord				melden voor ‘wetenschappelijk onder-
		voor al deze overheidsbemoeienissen				bouwde voorzorgsmaatregelen om
		luidt ‘preventie’. Dat is ook meteen de		155		zwanger te worden en te blijven’.
20		rechtvaardiging ervan: het is allemaal in				Ze krijgen dan foliumzuur te slikken,
		het belang van de burger.				ontvangen een lijst met verboden
		(2) Preventie, ofwel het voorkomen van				voedingsmiddelen, ze moeten op-
		onheil, hoort bij verstandig beleid.				houden met drugs gebruiken, roken en
		Preventieve maatregelen op het gebied		160		alcohol drinken, afvallen als ze te dik
25		van de volksgezondheid bijvoorbeeld,				zijn en medicijngebruik staken. Anders
		zijn gebaseerd op wetenschappelijke				zou er wel eens iets mis kunnen gaan
		inzichten. De medische wetenschap				met de kwaliteit van de vrucht. Vanzelf-
		ontdekt een middel tegen een ziekte, de				sprekend moet dit regime tijdens de
		overheid neemt het inzicht over en		165		hele zwangerschap én na de geboorte
30		verplicht de bevolking om zich te laten				worden voortgezet, als ze tenminste
		inenten. Mensen doen dit vervolgens				verantwoord borstvoeding willen geven.
		omdat ze weten dat het werkt: een kind				Zwangere vrouwen moeten verder de
		dat is ingeënt tegen mazelen, zal die				ongeborene niet blootstellen aan
		aandoening niet krijgen. In dergelijke		170		extreem lawaai (dus niet naar pop-
35		gevallen is er niets tegen preventie,				concerten of de disco) en stress en
		integendeel.				depressies zo veel mogelijk vermijden.
		(3) Het ligt anders wanneer de overheid				(11) Vrouwen moeten zich supergezond
		onheil wil voorkomen waarvan de				gedragen om bepaalde gevaren te ver-
		oorzaak niet duidelijk is, alleen om op		175		mijden die om te beginnen al een kleine
40		safe te spelen. Dit is nu precies het				kans hebben om zich voor te doen
		mistige, moerassige terrein van de				(miskramen, afwijkingen bij de foetus),
		zwakke statistische verbanden, waarop				terwijl die kans door het ‘gevaarlijke
		de overheid tegenwoordig steeds vaker				gedrag’ (af en toe een glaasje drinken
		haar preventiebeleid baseert.		180		tijdens de zwangerschap, geen folium-
45		(4) Mensen die nu leven, worden ouder				zuur slikken, overgewicht hebben en
		dan ooit en de gemiddelde levens-				zelfs roken) hooguit een factor drie tot
		verwachting stijgt nog steeds. Een				vijf toeneemt, dus nog steeds verwaar-
		positieve ontwikkeling, zou je zeggen,				loosbaar klein is.
		maar toch maakt de overheid zich		185		(12) Alle voorspellingen die worden
50		zorgen. Nog steeds rookt zo’n 35				gedaan over de invloed van het gedrag
		procent van de bevolking en er zijn				van een zwangere vrouw op de kwaliteit
		behoorlijk wat probleemdrinkers. De				van de baby na de geboorte, zijn slagen
		helft van de Nederlanders lijdt aan				in de lucht. Er is eenvoudig geen goede
		overgewicht, waarvan vijf procent heel		190		manier om de invloed van al die
55		ernstig. Verder vindt er op grote schaal				‘risico’s’ wetenschappelijk vast te stel-
		kindermishandeling plaats; zo’n 50.000				len. Het gedrag van een moeder tijdens
		kinderen hebben daarmee te maken.				een zwangerschap vormt maar een
		(5) Op deze en andere misstanden wil				flintertje in het hele spectrum van
		de overheid greep krijgen. Nu is een		195		omgevingsinvloeden.
60		misstand aanpakken natuurlijk altijd				(13) Dit betekent niet dat een zwangere
		goed, maar een misstand voorkomen				vrouw zich maar te buiten moet gaan
		die er nog niet is en misschien ook wel				aan alles wat ongezond is voor de
		niet komt, dat is een zaak waar een				mens omdat het voor de foetus toch
		overheid haar vingers niet aan zou		200		niets uitmaakt. Extreme input in de
65		moeten branden. Het probleem met				vorm van een dagelijkse heroïneshot of
		nogal wat van die ‘gezondheids-				een alcoholverslaving, zal op de een of
		misstanden’ is namelijk, dat er geen				andere manier zijn weerslag hebben op
		harde kennis over is. Het enige wat de				de zwangerschap. Een normaal leven is
		medische wereld eigenlijk voorhanden		205		echter meer omvattend en zolang een
70		heeft, zijn statistische correlaties. In de				vrouw binnen de marges van het gang-
		epidemiologie worden verbanden				bare blijft, is er geen reden voor angst.
		bestudeerd tussen uiteenlopende ver-				(14) Of het nu over gezondheid in het
		schijnselen; er wordt uitgerekend hoe				algemeen gaat, over veilig zwanger zijn
		sterk die met elkaar samenhangen.		210		of over kinderopvoeding die ermee door
75		Voorbeelden daarvan zijn het verband				kan, de meeste van de zogeheten
		tussen roken van de moeder en het				‘risico-indicatoren’ zijn zonder meer
		geboortegewicht van de baby of het				terug te voeren op een even botte als
		verband tussen drinken van alcohol en				fantasieloze factor: sociale klasse. De
		hartklachten.		215		levensverwachting van mensen uit de
80		(6) De epidemiologie levert een				sociaal lagere klasse is vier jaar minder
		constante stroom van nieuwe ver-				dan het gemiddelde. Daarbij hebben ze
		banden tussen dingen die niets met				meer last van overgewicht en lijden ze
		elkaar te maken lijken te hebben, maar				dus vaker aan diabetes en andere
		die dat blijkbaar toch doen, althans op		220		ziektes. Perinatale1) sterfte komt vaker
85		statistisch niveau. Wetenschaps-				voor in de sociaal lagere klasse. Er
		journalisten maken dankbaar gebruik				wordt meer gerookt. Ook doen zich hier
		van deze bevindingen om hun pagina’s				relatief veel problemen voor met ont-
		te vullen. Zo lazen we een paar jaar				spoorde kinderen en criminaliteit
		geleden dat er een verband ontdekt		225		wegens falende opvoeding.
90		was tussen dik zijn en het hebben van				(15) Behoren tot de sociaal lagere
		dikke vrienden.Ook was er te lezen dat				klasse is op zichzelf een risicofactor,
		het drinken van drie of meer				maar niet van het soort om makkelijk
		alcoholische consumpties per dag in				aan te pakken. Het is niet politiek
		verband stond met borstkanker, terwijl		230		correct om de kansarmen als aparte
95		eerder was gebleken dat het nuttigen				doelgroep eruit te lichten. Dat maakt
		van een à twee drankjes per dag de				een bevoogdende, om niet te zeggen
		hart- en vaatziektes op afstand hield.				autoritaire indruk, want wie is ‘de
		Het luistert blijkbaar erg nauw.				middenklasse’ dan wel om haar waar-
		(7) De correlaties zullen ongetwijfeld		235		den en normen op te leggen aan de
100		kloppen, maar het punt waar het om				lagere klasse? Bovendien komt er in de
		gaat, is dat iedereen, inclusief de				midden- en hogere klassen óók genoeg
		overheid, die het beleid baseert op				ongezond gedrag voor. Misstanden zijn
		statistiek, het begrip correlatie verwart				heus niet alleen voorbehouden aan de
		met oorzaak-gevolg. De conclusie die		240		kansarmen.
105		bijvoorbeeld wordt getrokken uit de				(16) Dus besluit de overheid altijd maar
		correlatie tussen dagelijks drie of meer				weer om de zaak massaal en zonder
		drankjes en borstkanker, luidt: als				aanzien des persoons aan te pakken.
		vrouwen zich houden aan de richtlijn				Ze pakt niet de risicogroepen aan, maar
		van niet meer dan twee drankjes per		245		de hele maatschappij krijgt de gezondheids-
110		dag, krijgen ze geen borstkanker. Dat is				propaganda voor de kiezen. Alle
		natuurlijk onzin. De medische wereld				vrouwen moeten naar de preconceptie-
		weet namelijk niet precies waardoor				zorg. Geen enkele zwangere mag ook
		borstkanker wordt veroorzaakt.				maar de geringste hoeveelheid alcohol
		(8) Correlaties zeggen iets over kansen		250		drinken. Alle nieuwgeborenen komen in
115		in de toekomst en dit is nog veel moei-				een screeningssysteem voor kinder-
		lijker te bevatten dan het punt dat een				mishandeling. Alle nieuwe ouders
		correlatie geen causaal verband aan-				krijgen steun bij de opvoeding aan-
		geeft. Neem de beroemdste correlatie				geboden. Alle schoolkinderen worden
		uit de medische geschiedenis, waarmee		255		doorgezaagd over gezond voedsel.
120		de epidemiologie school heeft gemaakt:				(17) Dit alles doet de overheid onder
		de relatie tussen roken en longkanker.				het motto ‘veiligheid voor alles’ en
		Deze correlatie staat als een huis.				‘voorkomen is beter dan genezen’. Aan
		Roken geeft 24 keer zoveel kans op				de misstanden die zich intussen voor
		longkanker als niet-roken. Toch be-		260		de neus van hulpverleners en toezicht-
125		tekent dit niet dat wie rookt, zijn doodvonnis				houders afspelen, komt men op die
		heeft getekend: van de duizend				manier niet toe. Het zou daarom beter
		rokers zullen er naar verwachting 120				zijn als de overheid minder investeerde
		sterven aan longkanker, maar intussen				in preventief gezondheidsbeleid en de
		worden 880 rokers niet door deze		265		echte problemen bij de kop pakte. Dat
130		ziekte getroffen.				zou ze moeten doen bij die groepen in
		(9) Tientallen jaren van naarstig zoeken				de maatschappij waar de problemen
		naar verbanden tussen voedingsmiddelen				aantoonbaar spelen. De nu nog ellen-
		en bepaalde ziektes hebben				lange wachtlijsten in de maatschappe-
		niets aan harde resultaten opgeleverd.		270		lijke en medische zorg zouden dan
135		Er bestaat geen voeding die kanker of				vanzelf krimpen.
		andere ziektes weghoudt en er bestaat

naar: Beatrijs Ritsema
uit: HP/De Tijd, 12 oktober 2007

noot 1 perinataal = in de periode rond de geboorte