| | (1) In 2003 kondigde beginnend | | 45 | | verantwoordelijkheid, ruimte voor |
| | premier Balkenende aan dat “de gelijkheidsdeken | | | | talenten en beloning naar verdienste. |
| | die nu nog over onze | | | | (4) De omslag in het denken heeft zich |
| | kennissamenleving ligt, flink mag | | | | al op vele terreinen voorgedaan. In het |
| 5 | | worden opgeschud”. In hetzelfde jaar | | | | onderwijs stond gelijkheid altijd sterk in |
| | liet Wouter Bos in een lezing weten dat | | 50 | | het teken van het wegwerken van |
| | de “gelijkheid een stap terug moet | | | | achterstanden, tegenwoordig gaat het |
| | doen”. Op zijn beurt vond ook Mark | | | | om het realiseren van een minimumniveau |
| | Rutte dat “Nederland die gelijkheids | | | | voor iedereen, de zogeheten |
| 10 | | deken moet afgooien”. Als huisvrouwen, | | | | startkwalificatie (mbo 2-niveau). Het |
| | bevangen door de voorjaarsschoonmaak, | | 55 | | gaat er niet langer om ‘verborgen |
| | zo trekken de leiders van | | | | talenten’ bij kansarme groepen op te |
| | de drie grote partijen eensgezind ten | | | | sporen, maar om ‘toptalenten’ |
| | strijde tegen ‘de gelijkheid’. | | | | maximale kansen te bieden. |
| 15 | | (2) De 20ste eeuw kan met recht de | | | | (5) In de gezondheidszorg heeft |
| | eeuw van de gelijkheid worden | | 60 | | iedereen recht op gelijke behandeling |
| | genoemd. Over het gehele politieke | | | | op basis van medische behoefte. Dit |
| | spectrum - van links tot rechts - werd | | | | principe begint te schuiven. In de |
| | meer gelijkheid nagestreefd. En met | | | | nieuwe zorgverzekeringswet is het |
| 20 | | groot succes: de inkomensverschillen | | | | basispakket weliswaar voor ieder |
| | werden veel kleiner, het onderwijs | | 65 | | gelijk, maar daarboven kan men extra |
| | werd voor iedereen toegankelijk, er | | | | zorg kopen op basis van vrije keuze. |
| | kwam een hoogwaardig en voor ieder | | | | Boven het minimumniveau is ongelijkheid |
| | betaalbaar systeem van gezondheids | | | | aanvaardbaar. Steeds vaker |
| 25 | | zorg tot stand, macht en autoriteit | | | | wordt bepleit de medische zorg af |
| | werden niet meer als vanzelfsprekend | | 70 | | hankelijk te maken van het eigen |
| | geaccepteerd. | | | | gedrag. Wie ongezond leeft - rookt, |
| | (3) Aan het begin van de 21ste eeuw | | | | drinkt, vet eet - hoort meer voor zorg |
| | roept gelijkheid merkbaar afkeer op. | | | | te betalen of dient zelfs van bepaalde |
| 30 | | De redenering is dat het gelijkheidsstreven | | | | medische behandelingen te worden |
| | verantwoordelijk wordt gehouden | | 75 | | uitgesloten. |
| | voor veel van wat er de afgelopen | | | | (6) Naast onderwijs en zorg is ook |
| | decennia is misgegaan in Nederland. | | | | veiligheid een voorwaarde om volwaardig |
| | De ‘gelijkheidsdeken’ heeft persoon | | | | aan de samenleving deel te |
| 35 | | lijke initiatieven gesmoord. Waarom | | | | nemen. De overheid legt deze taak |
| | zou je je nog inspannen als toch | | 80 | | steeds vaker bij burgers, bedrijven en |
| | iedereen hetzelfde verdient? Meer | | | | instellingen. Binnenkort overtreft het |
| | gelijkheid ontmoedigt talent en ondernemerschap, | | | | aantal particuliere beveiligers het aantal |
| | want als je je kop boven | | | | agenten. De overheid staat nog wel |
| 40 | | het maaiveld uitsteekt, wordt die afgehakt. | | | | garant voor een minimumniveau van |
| | In de verkiezingsprogramma’s | | 85 | | bescherming, maar wie extra beveiliging |
| | lezen we nu dat het gelijkheidsdenken | | | | wil, is daar zelf verantwoordelijk |
| | moet plaatsmaken voor nadruk op | | | | voor. |
| | (keuze)vrijheid en eigen | | |
| | (7) Op het gebied van arbeid en inkomen | | | | als verdelingsprincipes: |
| | is de ambitie van ‘een redelijke | | | | beloning naar prestatie, waardering op |
| 90 | | inkomensverdeling’ steeds meer losgelaten. | | | | basis van verdienste, voorzieningen |
| | De laatste decennia is er | | 140 | | naar eigen keuze. Deze verandering in |
| | bewust voor gekozen de uitkeringen | | | | het gelijkheidsdenken is terecht voor |
| | achter te laten lopen bij de lonen, om | | | | zover zij een aantal eenzijdigheden in |
| | mensen meer te prikkelen aan het | | | | het ‘oude’ gelijkheidsdenken |
| 95 | | werk te gaan of te blijven. De overheid | | | | corrigeert. Gelijkheid werd soms te |
| | biedt nog een sober minimumniveau | | 155 | | zeer als doel op zich gezien, verschil |
| | van inkomensbescherming, maar daarboven | | | | werd te gemakkelijk gelijkgesteld met |
| | is geen verdere verkleining van | | | | (ongewenste) ‘achterstand’ en er was |
| | inkomensverschillen wenselijk. Voorop | | | | te weinig aandacht voor eigen verantwoordelijkheid. |
| 100 | | staat dat iedereen over voldoende | | | | De balans in het |
| | kwalificaties dient te beschikken om | | 150 | | toekennen van de eigen, individuele |
| | zich op de arbeidsmarkt staande te | | | | verantwoordelijkheid en die van de |
| | houden. | | | | overheid dreigt nu naar het andere |
| | (8) De veranderingen op deze ver | | | | uiterste door te slaan. |
| 105 | | schillende terreinen kennen een | | | | (10) Individuele verschillen worden |
| | opvallende overeenkomst. De oude | | 155 | | louter voorgespiegeld als het resultaat |
| | consensus luidde dat de overheid | | | | van eigen keuzen en eigen verdiensten |
| | compensatie diende te bieden aan | | | | en dus als een eigen verantwoordelijkheid. |
| | diegene die om wat voor reden dan | | | | Succes en falen heeft ieder |
| 110 | | ook - een ongunstig sociaal milieu, | | | | tegenwoordig uitsluitend aan zichzelf |
| | een slechte gezondheid, een gebrek | | 160 | | te danken; daarvoor dien je dan ook |
| | aan capaciteiten - met een ‘handicap’ | | | | beloond of gestraft te worden. Wie |
| | aan de startlijn verschijnt. Iedereen | | | | even nadenkt, realiseert zich hoe |
| | zou dezelfde kans moeten krijgen om | | | | absurd dit is, want uitkomsten zijn |
| 115 | | gelijk met anderen over de eindstreep | | | | altijd het resultaat van een combinatie |
| | te komen. Het streven was gericht op | | 165 | | van eigen keuzen en van de omstandigheden |
| | het realiseren van gelijke materiële | | | | waaronder je die keuzen |
| | kansen. De nieuwe consensus legt de | | | | maakt. De talenten waarover je beschikt, |
| | nadruk op gelijke formele kansen, op | | | | zijn niet je eigen verdienste en |
| 120 | | dat burgers hun talenten en capaciteiten | | | | de mate waarin je ze verder ontwikkelt, |
| | optimaal kunnen benutten. De | | 170 | | is voor een groot deel afhankelijk van |
| | overheid dient alleen nog garant te | | | | je sociaaleconomische en culturele |
| | staan voor een minimumniveau - een | | | | omgeving. |
| | startkwalificatie in het onderwijs, een | | | | (11) Een ander bezwaar is dat grote |
| 125 | | basispakket in de gezondheidszorg, | | | | ongelijkheden ook boven een gegaran |
| | een minimumuitkering in de sociale | | 175 | | deerd minimumniveau ongewenste |
| | zekerheid. | | | | effecten hebben. Een al te grote kloof |
| | (9) Bij deze nieuwe politieke | | | | tussen top en minimum leidt tot |
| | consensus is wel een aantal kritische | | | | negatieve beeldvorming en tot grote |
| 130 | | kanttekeningen te plaatsen. De hierboven | | | | machtsverschillen. Bovendien heeft |
| | beschreven ongelijkheden zijn | | 180 | | grote ongelijkheid op het ene terrein |
| | namelijk geen voorwerp meer van | | | | ongewenste gevolgen op andere |
| | overheidszorg - tenzij zij het gevolg | | | | terreinen: lager opgeleiden en mensen |
| | zijn van discriminatie en uitsluiting. | | | | uit lagere inkomensgroepen leven |
| 135 | | Boven het minimum gelden individuele | | | | jaren korter dan hoogopgeleiden en |
| | keuzevrijheid en eigen verantwoordelijkheid | | 185 | | 185 mensen uit hogere inkomensgroepen, |
| | zijn vaker slachtoffer van criminaliteit | | | | een exorbitante uitvergroting zijn van |
| | en hebben minder politieke invloed. | | 235 | | de normale verschillen in |
| | (12) Een derde punt van kritiek is dat | | | | vaardigheden en intelligentie tussen |
| | voorstanders van grotere ongelijkheid | | | | mensen, dan hebben die verschillen |
| | veel te gemakkelijk aannemen dat | | | | meer met machtsongelijkheid dan met |
| 190 | | ongelijkheid ook ten goede komt aan | | | | individuele inspanningen en prestaties |
| | de minst bevoorrechten. Zo zouden | | 240 | | te maken. Ook al is de gezondheidszorg |
| | grotere inkomensverschillen een | | | | voor iedereen toegankelijk, het |
| | gezonde economische ontwikkeling | | | | blijft zorgelijk als de gezondheid en de |
| | bevorderen en daardoor uiteindelijk | | | | levensverwachting sterk samenhangen |
| 195 | | ook in het voordeel zijn van de | | | | met de sociale achtergrond van |
| | armsten. Maar hoewel de inkomensverschillen | | 245 | | mensen. Ook als iedere jongere een |
| | de afgelopen kwarteeuw | | | | startkwalificatie weet te behalen, blijft |
| | aanzienlijk zijn toegenomen, is de | | | | het problematisch dat allochtone |
| | koopkracht van de sociale minima in | | | | jongeren er veel minder in slagen tot |
| 200 | | Nederland anno 2006 nog altijd lager | | | | het hoger onderwijs door te dringen |
| | dan in 1979. | | 250 | | dan autochtone. In een fatsoenlijke |
| | (13) Wij pleiten daarom voor een | | | | samenleving zijn dergelijke verschillen |
| | nieuw gelijkheidsideaal. Het gelijk | | | | een bron van zorg. |
| | heidsstreven heeft allerminst afgedaan, | | | | (15) Concreet zou deze zorg kunnen |
| 205 | | maar moet wel worden aangepast | | | | betekenen dat we speciale beurzen |
| | aan de eisen des tijds. Het | | 255 | | introduceren voor getalenteerde |
| | dient te worden verfijnd en beter te | | | | studenten uit kansarme milieus, dat we |
| | worden toegesneden op de huidige | | | | in plaats van ongezond gedrag te |
| | omstandigheden. Het moet de kritiek | | | | bestraffen, ervoor zorgen dat kinderen |
| 210 | | op het oude gelijkheidsdenken serieus | | | | die het hoogste risico lopen op school, |
| | nemen, maar ervoor waken het kind | | 260 | | gezond voedsel en voldoende |
| | met het badwater weg te gooien. | | | | beweging krijgen. Om dezelfde reden |
| | Inspiratie hiervoor biedt de Indiase | | | | zou er meer preventieve gezondheidszorg |
| | Nobelprijswinnaar Amartya Sen, die | | | | moeten komen gericht op risico265 |
| 215 | | stelt dat we niet naar gelijke uitkomsten, | | | | groepen. En we doen er goed aan het |
| | maar naar gelijke ‘mogelijkheden’ | | 265 | | vmbo-diploma te herwaarderen. |
| | moeten streven. Opvoeding, opleidingen | | | | (16) Streven naar gelijkheid is niet hetzelfde |
| | en maatschappelijke instituties | | | | als streven naar eenheidsworst |
| | (gezondheidszorg, sociale zekerheid, | | | | of grijze middelmaat en valt niet samen |
| 220 | | veiligheid, et cetera) moeten zo | | | | met een verstikkende gelijkheidsdeken. |
| | worden ingericht dat het voor iedereen | | 270 | | Streven naar gelijkheid betekent |
| | daadwerkelijk mogelijk wordt dezelfde | | | | dat wij en onze politici geregeld |
| | uitkomsten van persoonlijk wel | | | | nagaan of iedereen daadwerkelijk |
| | bevinden te realiseren. Op welke wijze | | | | gelijke mogelijkheden heeft om zich te |
| 225 | | mensen van deze mogelijkheden | | | | ontplooien en te ontwikkelen. Als onze |
| | gebruikmaken, is aan hen. | | 275 | | politici die zorg passé vinden en |
| | (14) Er is niets tegen verschillen, als | | | | menen aan hun verplichtingen voldaan |
| | ze maar tegen een achtergrond van | | | | te hebben door een sober minimum te |
| | gelijke mogelijkheden ontstaan. Het | | | | garanderen, is er iets grondig mis. We |
| 230 | | garanderen van een minimumniveau is | | | | wensen het beeld te corrigeren dat |
| | daarvoor een noodzakelijke, maar niet | | 280 | | Nederland alleen een toekomst heeft |
| | een voldoende voorwaarde. Als de | | | | met ‘toptalent’. |
| | verschillen boven het minimumniveau | | |
