Een nieuwe eeuw, nieuwe verhoudingen? Nederland 1880-1919: op het breukvlak van
twee eeuwen
Delen van het vraaggesprek met Poppe Corzaan, 25 jaar, (voormalig) fabrieksarbeider te
Sappemeer, 1887. Het vraaggesprek maakte deel uit van de parlementaire enquête
| 1 | (Vraag) : Zijt gij niet van de papierfabriek afgeraakt bij gelegenheid van de werkstaking | |
| 2 | die daar verleden jaar heeft plaats gehad? Kunt gij ons ook vertellen wat aan die | |
| 3 | werkstaking is voorafgegaan? | |
| 4 | (Antwoord) : Vooraf moet ik zeggen dat het niet waar is dat ik met de werkstaking van | |
| 5 | de fabriek gekomen ben ; ik zou kunnen bewijzen dat ik reeds plusminus zes maanden | |
| 6 | vóórdat de werkstaking is uitgebroken, ben heengegaan. | |
| 7 | (Vraag) : Wij wensen slechts te vernemen wat er voorgevallen is. Is er niet een verzoek | |
| 8 | gedaan om vrijstelling van de zondagnachtarbeid? | |
| 9 | (Antwoord) : Ja, ik heb een verzoekschrift aan de heer Scholten¹ gesteld, waarvan ik het | |
| 10 | afschrift niet meer heb kunnen vinden, maar dat inhield: het beleefde verzoek om vrijdom | |
| 11 | van arbeid te krijgen van zondagsavonds zes uur tot 's maandagsochtends zes uur . Door het | |
| 12 | langdurig werken 's nachts gingen de arbeiders natuurlijk dadelijk slapen en om zes uur | |
| 13 | 's avonds moest er weer gewerkt worden zodat men gedurende de zondag niets aan het | |
| 14 | huisgezin had, want men deed niets dan slapen en werken. | |
| 15 | (Vraag): Wat heeft de heer Scholten op het verzoek geantwoord? | |
| 16 | (Antwoord): Ik heb het adres² geschreven op verzoek van enkele werklieden. Ik had | |
| 17 | geen bezwaar om het adres te schrijven omdat het billijk was. Het werd door 65 arbeiders | |
| 18 | ondertekend. Het adres werd opgezonden en wij kregen een antwoord. De opzichter | |
| 19 | Jongman zei dat ons verzoek vooralsnog niet ingewilligd kon worden omdat er te veel werk | |
| 20 | was. De heer Scholten had onlangs zelfs nog f 600,- schadevergoeding moeten betalen voor | |
| 21 | te late oplevering van papier. Later als de nieuwe papiermachine in werking zou zijn, zou | |
| 22 | men bovendien nog wel een dag in de week behalve de zondag vrij kunnen geven. Ik | |
| 23 | vermoed dat dit doelde op overproductie. De opzichter Jongman verzocht nogmaals de | |
| 24 | ondertekenaars door hun handtekening te verklaren wie al dan niet met dit antwoord van de | |
| 25 | heer Scholten genoegen namen. Ik heb toen een tweede stuk opgesteld. Dit stuk werd | |
| 26 | getekend door 45 arbeiders. Ik heb in dit tweede stuk geschreven dat het ons onbegrijpelijk | |
| 27 | voorkwam dat de heer Scholten f 600,- schadevergoeding had moeten betalen, daar de | |
| 28 | fabriek goed liep en er geen defect aan was. De heer Scholten wist , meenden wij, goed wat | |
| 29 | hij leveren kon. Toen dat tweede geschrift ingezonden was, liet de opzichter Jongman het in | |
| 30 | het honderd lopen. Ik geloof niet dat het stuk reeds aan de heer Scholten kon zijn | |
| 31 | opgezonden. De opzichter liet de beide ploegen op het kantoor komen en begon daar te | |
| 32 | donderen. Hij zei dat wie genoegen nam met de voorwaarden van de fabriek konden blijven, | |
| 33 | maar dat de anderen de poort uit moesten. Hij voegde daarbij: 'Jelui wordt sekuur allemaal | |
| 34 | brodeloos.' Toen vielen zij allemaal. | |
| 35 | (Vraag) : Dus allen namen toen genoegen met de voorwaarden van de heer Scholten ? | |
| 36 | (Antwoord): Ja, maar ik kreeg mijn ontslag omdat ik het verzoekschrift geschreven had |