DomTom | ||||||||
(1) Stel je voor: je wacht met je fiets op | vinden, antwoordde ruim een derde, | |||||||
een kruispunt voor het stoplicht. Daar | dat het regelmatig gebeurde. Veertien | |||||||
slaat de twijfel toe. Hier ben je toch | procent overkwam het ‘wel eens’. | |||||||
ook op de heenweg langsgekomen? | 80 | Slechts de helft van alle mensen zei | ||||||
5 | Maar moet je hier al naar rechts om | zijn of haar auto altijd direct terug te | ||||||
thuis te komen? Of eerst nog een | kunnen vinden. Het is dus geen won- | |||||||
stukje rechtdoor en dan de volgende | der dat de elektronische hulpmiddelen | |||||||
rechtsaf? Klinkt je dat bekend in de | om je de weg te wijzen enorm in | |||||||
oren? Dan ben je niet de enige. Want | 85 | opkomst zijn. | ||||||
10 | de weg kwijtraken, en als het goed is | (5) Ook fiets- en wandeltochten leggen | ||||||
weer terugvinden, hoort er nu eenmaal | we niet meer af met papieren route- | |||||||
bij. Maar niet iedereen vindt de juiste | kaarten in de hand, maar met een gps- | |||||||
route op dezelfde manier. | apparaat. Dat is handig, want verdwa- | |||||||
(2) “Hoe je de weg vindt, en ook hoe | 90 | len is er nu veel minder bij. Maar wat | ||||||
15 | snel, is heel persoonlijk”, vertelt Albert | voor invloed hebben al deze navigatie- | ||||||
Postma. Hij is hoogleraar in de | systemen volgens het onderzoek | |||||||
psychologische functieleer aan de | eigenlijk op ons oriënterend vermo- | |||||||
Universiteit Utrecht en hij doet onder- | gen? Wordt ons brein daar niet lui | |||||||
zoek naar ruimtelijke oriëntatie en het | 95 | van? | ||||||
20 | geheugen. Als we de weg zoeken, | (6) Om deze vragen te beantwoorden, | ||||||
gebruiken we ons ruimtelijk inzicht. | is onderzoek verricht naar het brein | |||||||
Met dit vermogen kunnen we bijvoor- | van taxichauffeurs door neurologen | |||||||
beeld een denkbeeldige plattegrond | van het University College London. Het | |||||||
voor ons zien, gebaseerd op in ons | 100 | ging hun om Londense taxichauffeurs. | ||||||
25 | geheugen opgeslagen herkennings- | Zij maken namelijk geen gebruik van | ||||||
punten. Maar we doen veel meer met | navigatiesystemen in hun taxi. Deze | |||||||
dat vermogen. We gebruiken het zo | chauffeurs moeten een zeer strenge | |||||||
ongeveer elk moment van de dag. Om | test afleggen, voordat ze hun diploma | |||||||
de afstand tussen twee objecten te | 105 | krijgen. Daarna mogen ze pas passa- | ||||||
30 | schatten, bijvoorbeeld als we tussen | giers vervoeren. Het duurt ongeveer | ||||||
andere mensen door lopen zonder | drie jaar voordat ze de ruim 25.000 | |||||||
tegen ze op te botsen. Ook als we de | straten en belangrijke locaties zoals | |||||||
onderlinge verhouding van objecten | ziekenhuizen, rechtbanken en theaters | |||||||
moeten inschatten, bijvoorbeeld of een | 110 | uit hun hoofd kennen. De onderzoe- | ||||||
35 | kast tussen twee muren zal passen. | kers maakten hersenscans van de | ||||||
“Het ruimtelijk vermogen bestaat uit | hersenen van de chauffeurs. Ze zagen | |||||||
verschillende aspecten, die allemaal | iets opmerkelijks. Vergeleken met een | |||||||
met elkaar samenhangen”, legt | controlegroep, in samenstelling | |||||||
Postma uit. “Als je in het ene goed | 115 | vergelijkbaar met de chauffeursgroep, | ||||||
40 | bent, is de kans groot dat je in het | was de hippocampus bij de taxi- | ||||||
andere ook wel goed bent. Natuurlijk, | chauffeurs veel groter. De hippo- | |||||||
er zijn uitzonderingen”, zegt hij. “Maar | campus is een kwabje in het brein | |||||||
vaak geldt dat wie goed kan inschatten | waarin een belangrijk deel van ons | |||||||
hoeveel spullen in een koffer passen, | 120 | geheugen te vinden is. Door veelvuldig | ||||||
45 | ook beter dan gemiddeld is in het | gebruik was deze kwab ontwikkeld tot | ||||||
vinden van de weg.” | een groot navigatiecentrum. Want hoe | |||||||
(3) Of je nu een ruimtelijk wonder bent | meer ervaring een taxichauffeur had, | |||||||
of juist een hopeloos geval, je komt | hoe groter zijn hippocampus bleek te | |||||||
niet ter wereld met ruimtelijk vermo- | 125 | zijn. Het hersengebied moest dus zijn | ||||||
50 | gen. Dat ontwikkel je voor het grootste | gegroeid door het werk. Werkt het dan | ||||||
deel in je kindertijd. Als een baby in de | misschien ook andersom? Kan ons | |||||||
wieg ligt, leert hij al wat de begrippen | ruimtelijk vermogen krimpen als we het | |||||||
‘dichtbij’ en ‘ver’ betekenen. Beetje bij | niet meer gebruiken? | |||||||
beetje komen daar meer begrippen bij. | 130 | (7) Volgens Postma zou er krimp kun- | ||||||
55 | Op een leeftijd van ongeveer zes jaar | nen optreden. Maar zeker weten doet | ||||||
snappen de meeste kinderen termen | hij het niet, want veel onderzoek naar | |||||||
als ‘links’ en ‘rechts’. Tijden, snel- | het effect van een elektronisch naviga- | |||||||
heden en afstanden inschatten leren | tiesysteem op de hersenen is er niet | |||||||
kinderen tussen hun zesde en elfde | 135 | gedaan. De voorzitter van de Britse | ||||||
60 | levensjaar. Wel zijn er daarbij verschil- | Vereniging van de Cartografie, Mary | ||||||
len tussen jongens en meisjes. “Man- | Spence, vindt in elk geval wel dat we | |||||||
nen zijn over het algemeen wat beter | ons zorgen moeten maken. Door het | |||||||
in ruimtelijke taken dan vrouwen”, | massale gebruik van internet en navi- | |||||||
vertelt Postma. | 140 | gatiesystemen zullen onze capaci- | ||||||
65 | (4) Toch schort soms wel wat aan ons | teiten om routekaarten te lezen uit- | ||||||
ruimtelijk vermogen. Postma en zijn | sterven, waarschuwde zij. Mensen | |||||||
collega’s onderzochten hoe goed | stappen in de auto en het enige wat | |||||||
mensen waren in het terugvinden van | hun interesseert, is van A naar B | |||||||
hun auto. Ze observeerden bezoekers | 145 | komen. Hoe dat gebeurt, maakt hun | ||||||
70 | van een groot winkelcentrum die hun | niet uit. Volwassenen worden op die | ||||||
auto op een drukke, onoverzichtelijke | manier bang voor routekaarten en de | |||||||
parkeerplaats hadden neergezet. Wat | kinderen leren niet meer hoe ze die | |||||||
bleek? Veertien procent nam een grote | moeten lezen. Terwijl dat wel heel | |||||||
omweg om bij zijn of haar vierwieler te | 150 | belangrijk is, want als je navigatie- | ||||||
75 | komen. Toen aan hen werd gevraagd | systeem uitvalt, moet je je toch ook | ||||||
hoe vaak ze de auto niet terug konden | kunnen redden”, vindt Spence. | |||||||
Naar een artikel van Carin Röst, Quest, maart 2009 |