Examentrainers

Geart de Vries beskriuwt it libben fan Tiny Mulder

‘OEREN PRATE EN DAN NOCH FAN ALLES UTSYKJE’

1			In autobiografy skriuwe past neffens			80		libben op my te wachtsjen nei de
			skriuwster en sjoernaliste Tiny Mulder					oarloch, dat jilde foar my, mar ek foar it
			net sa by Friezen en Nederlanners. Sy					Joadske famke Evelijn dat by myn âlden
			hâlde der net fan om de oandacht sa op					ûnderdûkt wie en foar de piloaten. Mei
	5		harsels te rjochtsjen. Geart de Vries fûn					guon fan dy piloaten haw ik altyd
			al dat it ferhaal fan it libben fan Tiny			85		kontakt hâlden en dy binne troud,
			Mulder fêstlein wurde moast op in					hawwe bern krigen en bernsbern.
			momint dat se der sels noch sa’n protte					Evelijn is altyd in suske bleaun; wy
			oer fertelle koe. It is in bysûnder libben					hawwe op it lêst in pear jier deselde
	10		en trochdat it beskreaun is, wurde de					mem hân. Yn Tin iis is sy it famke
			lêzers fan no, mar ek lettere			90		Anneke. Yn dy roman haw ik myn
			generaasjes, in soad gewaar oer it					oarlochstiid ûnder wurden brocht. Dat
			kulturele en literêre klimaat dêr’t Tiny					yn ’e foarm fan in roman te dwaan,
			Mulder diel fan útmakke en ynfloed op					paste my better as in autobiografy.’
	15		útoefene.		6			De oarloch makke har ek
2			Tiny Mulder hat oer har libben			95		selsstannich, mar dat lei miskien ek wol
			ferteld en Geart de Vries hat dat ferhaal					yn har aard. ‘Ik tink dat jo op ’e wrâld
			fêstlein yn in soarte fan biografyske					komme mei in nustje eigenskippen en
			autobiografy. Want har ûnthâld skoot ek					mooglikheden en dat dy miskien
	20		wolris saken oan ’e kant dy’t dan troch					aktivearre wurde troch wat jo
			him noch wer útsocht wurde moasten.			100		meimeitsje. Mar it moat yn josels sitte,
			Feiten en nammen moatte doge, ek al is					want wat der net is, kinne jo ek net
			it boek oer Tiny Mulder net bedoeld as					aktivearje.’
			in wittenskiplike biografy. Mar de basis		7			Nei de oarloch begûn Tiny Mulder
	25		foar it ferhaal komt streekrjocht fuort út					mei har sjoernalistike wurk by it Friesch
			hert en holle fan Tiny Mulder sels.			105		Dagblad en, lykas in soad jonge
3			Geart de Vries hat earder in boek					minsken nei de oarloch, woe se de
			skreaun oer de Fryske skriuwer Douwe					wrâld wol yn. Se hie de piloaten dy’t se
			Tamminga. Dêr hat er deselde wurkwize					fierder holpen hie, altyd sein dat se har
	30		yn tapast. Oeren prate en dan noch fan					nei de oarloch opsykje soe. Yn 1947
			alles útsykje, om úteinlik in flot rinnend			110		kaam se yn ’e gelegenheid om in lange
			ferhaal yn ’e earste persoan te					reis nei Amearika te meitsjen.
			skriuwen. Hy hat mei opsetsin keazen		8			Dêr bestie it stedsje Holland yn
			foar dy wurkwize. Geart de Vries: ‘Ik wol					Michigan hûndert jier en se bea it
	35		in lêsber boek skriuwe, dat in goed byld					Friesch Dagblad oan om dêr ferslach
			jout fan de persoan dêr’t it om giet. En			115		fan te dwaan. Dat koe it deiblêd allinne
			sa’n ferhaal yn ’e earste persoan					net bestuiverje, mar troch as free-lancer
			behellet de lêzer neffens my mear by it					ek foar oare blêden te skriuwen en jild
			boek. It is net bedoeld as in					te lienen, koe it allegear krekt. It hat in
	40		wittenskiplike biografy, mar der komt					belangrike reis west. Tiny Mulder: ‘Yn ’e
			achteryn wol in ferantwurding.’ En			120		oarloch wiene al dy piloaten gelyk, mar
			wêrom Tiny Mulder? ‘Se hat in libben					se kamen fansels út hiel ferskillende
			hân dêr’t in soad yn bard is, net allinne					fermiddens. Ien, Ed Pollock, kaam út in
			de oarloch, mar ek de sjoernalistyk en					rike famylje yn Pittsburgh, wylst in oare,
	45		har dichtsjen en oersetten hawwe fan					Tony di Benedictus, út in grutte
			grut belang west. Boppedat, wy binne			125		Italiaanske emigrantefamylje kaam.
			beide sjoernalist en wy hawwe deselde					Troch har learde ik in hiel soad kanten
			ynfalshoeke. It antwurd op de fraach					fan Amearika kennen, net allinne it
			“Wêr hast it wei?”, dêr binne wy altyd					Amearika fan ’e Nederlânske
	50		nijsgjirrich nei.’					emigranten.’
4			Tiny Mulder foldie dy gearwurking		9	130		Geart de Vries: ‘Wat my bot opfoel
			goed. ‘Geart ken my no it bêst’, seit se,					by it trochlêzen fan de artikels dy’t Tiny
			heal út de gek, ‘wy hawwe alles bylâns					op har reis troch Amearika skreau, wie
			west. Ik haw der net fan wekker lein,					dat se hiel goed en kritysk om har hinne
	55		mar ik frege my wol gauris ôf hoe’t ik					seach. Se hie each foar it opkommende
			oan bepaalde opfettingen kommen wie			135		antykommunisme, foar it rasisme en de
			en oft dy pasten by de minske dy’t ik					earmoed. Dêr skreau se wiidweidich
			bin. Us heit en mem hawwe my foaral					oer. Se hie in hiel goeie
			gewurde litten, se hawwe my net echt					bûtenlânkorrespondinte wêze kind.’
	60		wat bybrocht. Fansels nimme jo wol		10			Wat Geart de Vries ek opmerklik
			dingen oer, lykas it foardragen fan ús			140		fynt oan Tiny Mulder is, dat se de earste
			heit. Der waarden yn myn jeugd altyd					tolve jier fan har libben gjin Frysk praat
			twa dingen fan my sein: “Tiny kin sa					hat. Neffens Tiny Mulder hat dat foar-
			leare” en “Tiny is noait bang”. No, dat					en neidielen hân: ‘Jo misse de
	65		wie wolris in lêst, want ‘noait bang’, dat					bernetaal, de spultsjes, de ferskes, mar
			is sa net.’			145		jo passe wol better op it Frysk, jo brûke
5			Der hawwe redenen genôch west					it net sleau. Ik haw altyd hâlden fan
			om bang te wêzen. Yn ’e oarloch siet					nifeljen mei taal, dêrom fyn ik oersetten
			Tiny Mulder yn it ferset, as koerierster,					ek sok moai wurk.’
	70		mar ek by it ûnderbringen fan		11			Ik tink ek dat myn gedichten folle
			ûnderdûkers en it fuortbringen fan			150		tichter by myn sjoernalistike wurk lizze
			piloaten spile se in rol. Sa’n tachtich					as wolris tocht wurdt. Myn gedichten
			piloaten hat se holpen om Nederlân út					komme ek fuort út observaasje. Se
			te kommen. Tiny Mulder fynt net dat de					kinne ek hiel goed in delslach fan in reis
	75		oarloch it hichtepunt út har libben is.					wêze, lykas yn de bondel Oh in stêd, ah
			Der is fansels ek in lang en wurksum			155		in lân oer Venetië. Ik bin gewoan
			bestean achteroan kommen en dat jildt					nijsgjirrich nei hoe’t de wrâld yn elkoar
			ek foar de minsken dy’t mei troch har de					stekt.’
			oarloch oerlibben. ‘Der lei noch in

Willy van der Meer
Ut: Boek, tematydskrift nûmer 17, septimber 2006