Examentrainers

Schooltaal of thuistaal: wat leren jonge kinderen thuis?

1			In Nederland zijn alle onderwijs-
			niveaus toegankelijk voor iedereen. Elk
			kind kan uiteindelijk naar het MBO, het
			HBO of de universiteit. Het maakt bij
	5		die keuze niet uit of je ouders nu ach-
			ter de lopende band staan in een fa-
			briek of directeur zijn van diezelfde fa-
			briek. Maar sommige kinderen hebben					schillen zijn tussen moeders in het ge-
			het moeilijk op school. Die kinderen					bruik van schooltaal thuis. Er is daar-
	10		hebben thuis wel Nederlands geleerd,					bij gelet op de manier waarop en de
			maar hebben desondanks een taal-			80		mate waarin ze schooltaal thuis gebrui-
			achterstand. Ze kunnen prima over					ken. Daarvoor is onderzoek gedaan bij
			koetjes en kalfjes praten. Maar met					vier Nederlandse gezinnen met een kind
			een gesprek over schoolvakken heb-					dat net of bijna drie jaar oud was.
	15		ben ze veel meer moeite.		6			Verder is onderzocht of moeders bij
2			De taal die je thuis met je vrienden			85		bepaalde activiteiten meer kenmerken
			of je ouders gebruikt om over alledaag-					van schooltaal gebruiken dan bij ande-
			se dingen te praten, noemen we wel					re activiteiten. Daarom zijn er opnames
			‘thuistaal’. De taal van de school heet					gemaakt bij zes verschillende activitei-
	20		ook wel ‘schooltaal’. Dit is vooral ge-					ten, zoals samen tafeldekken en daar
			schreven taal, maar je gebruikt deze			90		na eten, het maken van figuurtjes met
			taal ook mondeling tijdens de lessen					blokken en het praten over een praat-
			op school. Schooltaal verschilt op een					plaat, een plaat waarop allerlei dingen
			aantal punten van thuistaal. De woor-					te zien zijn.
	25		den die mensen in schooltaal gebrui-		7			De opdrachten waren verspreid
			ken, zijn bijvoorbeeld vaak moeilijker			95		over twee verschillende dagen, zodat
			dan die in thuistaal. Bovendien hebben					het niet te vermoeiend was voor de
			woorden in schooltaal vaak een speci-					kinderen. Alles wat de moeders en de
			fieke betekenis. Zo is een cel in alle-					kinderen zeiden bij de activiteiten, is
	30		daagse taal een ruimte in een gevan-					uitgeschreven. Ook alle versprekingen
			genis, terwijl het woord in de biologie			100		en foutjes werden daarbij precies op-
			juist een deeltje is van het menselijk					geschreven.
			lichaam. Ook zinnen zijn in schooltaal		8			Alle moeders gebruikten soms ken-
			vaak moeilijker en langer dan in thuis-					merken van schooltaal in hun taalaan-
	35		taal. Een ander belangrijk verschil is,					bod. De hoogopgeleide moeders de-
			dat mensen in schooltaal vaak praten			105		den dat wel meer dan de moeders met
			over lastigere onderwerpen dan in					een minder hoge opleiding. Ze ge-
			thuistaal.					bruikten langere zinnen en meer ver-
3			Zoals gezegd leren veel Nederland-					schillende woorden. En ze praatten
	40		se kinderen thuis al Nederlands, vooral					vooral ook meer over het waarom van
			van hun ouders. Om kinderen daarbij			110		dingen. Bijvoorbeeld als twee moeders
			te helpen, passen ouders hun taalge-					praten over een kraam van een groen-
			bruik aan het niveau van het kind aan.					teman op de praatplaat. Daar is een
			Niet alle ouders doen dat evenveel en					omgevallen kist met appels te zien. De
	45		op dezelfde manier. Sommige ouders					ene moeder liet haar kind nadenken
			gebruiken thuis korte zinnetjes en			115		waarom dat gebeurde en legde dat zelf
			makkelijke woorden als ze tegen hun					uit. De andere liet haar kind alleen
			kind praten. Zij praten ook vooral over					zeggen dat de kist omviel en ging toen
			het hier en nu. Andere ouders doen					verder met het opnoemen van allerlei
	50		dat juist niet. Zij praten met hun kind					soorten fruit. Kinderen met hoogopge-
			over dingen die langer geleden zijn ge-			120		leide moeders maken dus thuis al
			beurd. Of ze praten met hun kind over					meer kennis met schooltaal en met
			hoe dingen werken. Dit zijn kenmerken					meer verschillende kenmerken daarvan,
			van schooltaal die kinderen op school					dan kinderen met laagopgeleide
	55		ook horen.					moeders. Toch gebruiken ook deze
4			Niet duidelijk is of die ouders altíjd			125		moeders soms kenmerken van school-
			kenmerken van schooltaal gebruiken in					taal in hun taalaanbod. Alle moeders
			hun taalaanbod. Het is mogelijk dat ze					deden dat vooral als zij samen met
			dat bijvoorbeeld alleen doen tijdens					hun kind praatten over de praatplaat.
	60		het voorlezen van prentenboekjes.		9			Samen praten over zo’n praatplaat
			Wetenschappers denken dat vooral			130		is voor kinderen een goede voorbe-
			kinderen met hoger opgeleide ouders					reiding op de vaardigheden en de taal
			thuis al kennis maken met schooltaal.					die ze op school nodig hebben. Ten-
			Op school kunnen zij zich dan gelijk					minste, als ze niet alleen benoemen
	65		richten op de inhoud van de lessen. Ze					wat ze zien, maar ook nadenken over
			denken dat bij kinderen van ouders			135		waarom dingen op de plaat gebeuren.
			met een kortere opleiding dit veel min-					Daarbij hebben ze dan wel hulp nodig
			der het geval is. Die kinderen moeten					van hun moeder, die er al meer erva-
			op school dan eerst de schooltaal le-					ring mee heeft. Het zou daarom goed
	70		ren voor ze de inhoud van de lessen					zijn om moeders te stimuleren samen
			kunnen begrijpen. Dat kost hun al zo			140		met hun kind te praten over praatpla-
			veel moeite, dat ze niet genoeg leren					ten. Daarop moeten dan veel verschil-
			van de lessen zelf.					lende dingen te zien zijn. Zo is er voor
5			In een onderzoek naar het taalaan-					elk kind wel iets leuks en steeds iets
	75		bod in Nederlandse gezinnen is geke-					nieuws om over te praten.
			ken naar de vraag of er inderdaad ver-
								Naar een scriptie van Geke Hootsen,
								Schooltaal thuis bij moeders met
								driejarige kinderen, Tilburg, 2006