Alledaagse helden
| 1 | Ze wagen hun leven om kinderen | wél ingrijpen bij een ongeluk of | ||||||
| uit een brandend huis te halen of | ramp. De mensen die wél actie ondernemen, | |||||||
| slachtoffers uit een autowrak te hijsen. | zijn vaak groter, sterker en be- | |||||||
| Zonder nadenken trappen ze | 85 | ter getraind. Ze hebben meer vertrouwen | ||||||
| 5 | die deur in of springen ze in het ijskoude | in hun fysieke kwaliteiten en zijn | ||||||
| water en toch vinden ze het | vaak ook meer gewend aan spannen- | |||||||
| achteraf niets bijzonders. | de situaties. Vertrouwen in de eigen fysieke | |||||||
| 2 | Moederziel alleen zwierf de 12-jarige | kracht is volgens mij de reden | ||||||
| Samuel over het Poolse platteland. | 90 | dat actiehelden - die drenkelingen redden | ||||||
| 10 | Het was augustus 1942 en volop oorlog. | en kinderen uit brandende huizen | ||||||
| Hij zou het zeker niet hebben | halen - meestal mannen zijn. Dit soort | |||||||
| overleefd, als hij na twee dagen lopen | heldenmoed krijgt de meeste publiciteit. | |||||||
| niet zijn heldin was tegengekomen. | 7 | Maar er zijn ook andere helden. | ||||||
| Malwina, een vriendelijke Poolse boe- | 95 | Twee Amerikaanse psychologen onderzochten | ||||||
| 15 | renvrouw, redde het joodse jongetje | vijf groepen mensen, die | ||||||
| met gevaar voor eigen leven. Ze leerde | anderen onbaatzuchtig1) hielpen met | |||||||
| hem zich voor te doen als een katholiek, | gevaar voor eigen leven. Ze bestu- | |||||||
| gaf hem een andere naam en | deerden de ‘actiehelden’ van het heldenfonds | |||||||
| nieuwe kleren. Zo overleefde hij de | 100 | en mensen die in de oorlog | ||||||
| 20 | oorlog. Samuel Oliner is inmiddels 74, | joden hielpen en bovendien nog nierdonoren | ||||||
| woont in Californië en is een gerespecteerd | en twee groepen vrijwilligers | |||||||
| professor in de sociologie geworden. | van hulporganisaties. | |||||||
| Hij deed o.a. onderzoek naar de | 8 | De psychologen ontdekten dat de | ||||||
| persoonlijkheid van mensen die belan- | 105 | medaillewinnaars van het heldenfonds | ||||||
| 25 | geloos hun eigen leven riskeren om | meestal mannen zijn. Bij de andere | ||||||
| anderen te helpen. Onlangs verscheen | groepen zijn de vrouwen beter vertegenwoordigd. | |||||||
| er een door hem geschreven boek | Van de niet-joden die in | |||||||
| over. | de oorlog joden hielpen, is meer dan | |||||||
| 3 | Een held word je niet zomaar. Om | 110 | de helft vrouw, zoals in Nederland en | |||||
| 30 | een medaille te krijgen van het Amerikaanse | Polen. | ||||||
| Carnegie-heldenfonds gelden | 9 | Nierdonoren zijn natuurlijk heel andere | ||||||
| bijvoorbeeld strenge criteria: je moet | helden dan verzetshelden, maar | |||||||
| vrijwillig je eigen leven hebben geriskeerd | ze nemen toch risico’s ten behoeve | |||||||
| om een ander te helpen of om | 115 | van een ander. Ze hebben soms pijn | ||||||
| 35 | iemand te redden. Het mag niet je beroep | en het duurt een paar maanden voordat | ||||||
| zijn en je moet je leven ‘op een | ze weer de oude zijn. Vrouwen | |||||||
| buitengewone manier’ in de waagschaal | staan vaker een nier af dan mannen: | |||||||
| hebben gesteld. Een lijst met | 57 procent van de Amerikaanse nierdonoren | |||||||
| 41 vragen helpt de onderzoekers van | 120 | is vrouw. Bij de vrijwilligers | ||||||
| 40 | het fonds de ware helden te onderscheiden. | van de hulporganisaties is ruim 60 | ||||||
| Er is veel discussie geweest | procent vrouw. Vrouwelijke heldendaden | |||||||
| over wat het criterium ‘buitengewoon’ | spreken dan wel minder tot de ver- | |||||||
| inhoudt. “De redder”, zegt de directeur | beelding, zo concluderen de twee psychologen, | |||||||
| van het fonds, “moet tegenover een | 125 | maar dat is geen reden om | ||||||
| 45 | reëel gevaar staan.” | hun aandeel over het hoofd te zien. Als | ||||||
| 4 | De Nederlandse tak van het heldenfonds | heldenmoed bestaat uit de bereidheid | ||||||
| is wat milder. “Het gevaar | om risico’s te nemen en je kunnen inle- | |||||||
| voor eigen leven wordt ruim opgevat,” | ven in anderen, dan scoren mannen | |||||||
| vertelt secretaris Hans de Vries. De | 130 | hoger op het eerste element en vrouwen | ||||||
| 50 | meest voorkomende heldendaden zijn | op het tweede. | ||||||
| het redden van mensen uit het water, | 10 | Man of vrouw, de ware held is bescheiden. | ||||||
| uit te water geraakte auto’s en uit autowrakken | Ik vind het opvallend dat de | |||||||
| na een ongeluk. | meeste helden, gevraagd naar hun | |||||||
| 5 | Bij branden en ongelukken hebben | 135 | motief, zeggen: “Ik had geen keus, ik | |||||
| 55 | slechts enkele mensen de moed om | deed gewoon wat ieder fatsoenlijk | ||||||
| zelf in te grijpen. Wat zijn dat voor | mens zou doen in deze situatie.” Bescheidenheid | |||||||
| mensen? Sam Oliner beschrijft de eigenschappen | is natuurlijk iets wat altijd | |||||||
| van de held in zijn pas | hoort bij heldendom: iemand die | |||||||
| verschenen boek. Hij interviewde dui- | 140 | zichzelf op de borst klopt, valt in onze | ||||||
| 60 | zenden helden en onderscheidde zeven | ogen snel van zijn voetstuk. Er is een | ||||||
| kenmerken. De eerste eigenschap | psychologische verklaring voor deze | |||||||
| is het niet kunnen aanzien dat andere | bescheidenheid, namelijk dat helden | |||||||
| mensen lijden. In de tweede plaats is | zich soms opstellen als antiheld om | |||||||
| deze mensen een sterk besef van nor- | 145 | hun herinneringen aan de vaak gruwelijke | ||||||
| 65 | men en waarden bijgebracht, bijvoorbeeld | gebeurtenissen draaglijker te maken. | ||||||
| door hun gezin of de gemeenschap. | Door hun eigen heldendom te relativeren, | |||||||
| Het derde kenmerk is, dat die | nemen ze als het ware af- | |||||||
| normen en waarden gekoppeld zijn | stand van hun pijnlijke ervaringen. | |||||||
| aan verantwoordelijkheidsgevoel voor | 11 | 150 | Hoe bescheiden ze ook zijn, gelukkig | |||||
| 70 | de mensen om zich heen. Het vierde | geven alledaagse helden ons | ||||||
| kenmerk, zegt Oliner, is een gevoel | vertrouwen in het goede van de mens. | |||||||
| van verbondenheid met de mensheid, | In 2004 was het precies honderd jaar | |||||||
| zoals niet-joden die in de oorlog joden | geleden dat het Carnegie-heldenfonds | |||||||
| hielpen. Tot slot noemt Oliner nog drie | 155 | werd opgericht. Een citaat uit het jubileumboek: | ||||||
| 75 | essentiële persoonlijkheidskenmerken: | “Al deze helden vertonen | ||||||
| een gezond zelfvertrouwen, moed en | een zeldzame eigenschap: die van onbaatzuchtigheid | |||||||
| het gevoel de situatie fysiek aan te | in de uiterste vorm. Dit | |||||||
| kunnen. | laat zien dat de menselijke natuur uiteindelijk | |||||||
| 6 | Het laatste kenmerk was ook al ge- | 160 | nobel is. We kunnen veel van | |||||
| 80 | vonden in een onderzoek naar waarom | hen leren. Houdt ze in ere.” | ||||||
| vaak veel mensen niét en enkele andere | ||||||||