Examentrainers

1			Er was eens een kapucijnaapje					wisten, kozen meestal voor de
			genaamd Mister Adam Monk dat voor					Matterhorn, want daar hadden ze wel
			de Amerikaanse krant Chicago Sun					eens van gehoord. Degenen die wel
			Times op de economiepagina mocht					veel van bergen wisten, zaten lang te
	5		aankruisen wat veelbelovende aan-			80		dubben en kozen vaker voor de Piz
			delen waren. Mister Monk ging met					Morteratsch. De onwetenden won-
			veel plezier in het wilde weg te werk.					nen, want ze gingen op hun intuïtie
			Wat bleek? Vier jaar achtereen					af. Ze dachten: het zal wel de Matter-
			haalde zijn keuzepakket een hoger					horn zijn, want die is bekend, en hoe
	10		rendement dan het marktgemiddelde.			85		hoger een berg is, hoe bekender. De
			Soms bleek de aap het zelfs beter te					groep bergkenners liet zich van deze
			doen dan gerenommeerde beleg-					intuïtieve vuistregel afleiden door te
			gingsfondsen.					gaan piekeren over allerlei bijkomen-
2			Apekool? Nee. Psychologen die					de kennis die niet relevant was.
	15		zich bezighouden met de manier		6	90		Andere onderzoekers behaalden
			waarop mensen kiezen en beslissen,					met vergelijkbare tests dezelfde
			komen er langzaam maar zeker					resultaten. Ook zij kwamen tot de
			achter dat goed doordachte besluiten					conclusie dat goede besliskunde lang
			lang niet altijd beter zijn dan spon-					niet altijd een kwestie is van zoveel
	20		tane beslissingen die worden			95		mogelijk informatie zo goed mogelijk
			genomen aan de hand van een paar					analyseren. Integendeel: in veel
			vuistregels. Soms zijn goed door-					gevallen blijkt een grove schatting
			dachte besluiten zelfs niet beter dan					meer waard te zijn dan een nauw-
			beslissingen die nergens op zijn					gezette analyse van de gegevens.
	25		gebaseerd, zoals de kruisjes van		7	100		Neem bijvoorbeeld een goede
			Mister Adam Monk.					schaker. Die hoeft lang niet altijd
3			Hoe is dit mogelijk? Iedereen					meer voor elke zet eerst alle moge-
			weet toch dat als er een moeilijke					lijke varianten van het spelverloop in
			keuze moet worden gemaakt, het					gedachten na te gaan alvorens te
	30		goed is om een blad papier te pakken			105		beslissen. Hij of zij kiest vaak
			en alle denkbare voors en tegens op					onbewust voor de zet waarvan hij in
			een rijtje te zetten? Iedereen weet					zijn achterhoofd uit ervaring weet dat
			toch dat pas als je alle positieve en					die in vergelijkbare situaties succes-
			negatieve aspecten van de keuze in					vol was. Hij schaakt dus, aan de
	35		ogenschouw hebt genomen, je tot			110		hand van een paar vuistregels, voor
			een weloverwogen en dus goede					een belangrijk deel op zijn intuïtie.
			beslissing kunt komen? Het is toch					De man of vrouw tegenover hem die
			dom om belangrijke beslissingen					wel alle varianten van het spel-
			over te laten aan je intuïtie?					verloop eerst moeten doordenken, is
4	40		Niet waar, stelt psycholoog			115		duidelijk in het nadeel. Tenzij het
			Torsten Pachur van de Universiteit					natuurlijk een schaakcomputer is als
			van Bazel, Zwitserland, in een					Deep Blue, met de onmenselijke
			interessant artikel in het blad					rekenkracht waar zelfs topschaker
			Gehirn & Geist1). Pachur doet veel					Gary Kasparov in 1997 niet tegenop
	45		onderzoek naar de menselijke beslis-			120		kon.
			kunde. De misvatting dat meer infor-		8			Het geheim van de snelle
			matie per definitie leidt tot betere					intuïtieve besliskracht zit natuurlijk in
			beslissingen, is volgens Pachur terug					onze hersenen. Hoe meer informatie
			te voeren op de Amerikaanse uit-					die in de loop van het leven hebben
	50		vinder Benjamin Franklin. Die pleitte			125		opgeslagen, hoe sneller en grondiger
			al in 1772 voor het maken van lijstjes					ze bij bepaalde keuzes te werk kun-
			met voor- en tegenargumenten om te					nen gaan. Als ware het een computer
			komen tot rationele keuzes. Volgens					wordt in ons brein een binnenkomen-
			Franklins theorie kan een goede					de kwestie of vraag eerst gerelateerd
	55		beslissing alleen tot stand komen als			130		aan bestaande informatie. Zodra dat
			wij eerst zoveel mogelijk informatie					is gebeurd, dringt de belangrijkste
			verzamelen, deze dan op waarde					informatie daarna tot ons bewustzijn
			schatten, zaken vervolgens tegen					door en weten we feitelijk het ant-
			elkaar wegstrepen en tenslotte tot					woord al. Het brein heeft dus
	60		een logische uitkomst komen. Afgaan			135		ongemerkt de analyse al gemaakt.
			op eenvoudige regels of intuïtie kan		9			Een mooi voorbeeld van dit
			alleen maar tot vergissingen leiden,					mechanisme is onze inschatting van
			meende Franklin. “Deze redenering					andere mensen. Uit talrijke onder-
			klinkt zo logisch en overtuigend dat					zoeken blijkt dat wij ons binnen een
	65		heel veel wetenschappers nooit			140		minuut een eerste indruk van een
			serieus hebben overwogen er vraag-					ander vormen, waarvan we later
			tekens bij te zetten”, aldus Pachur.					nauwelijks meer af te brengen zijn.
5			Zelf doet hij dat wel, door in					We beslissen dus razendsnel wat we
			onderzoeken te bewijzen dat vuist-					van iemand vinden en blijven ook bij
	70		regels en intuïtie wel degelijk nuttig			145		die beslissing. Dus eigenlijk weet
			zijn. Zo liet hij bijvoorbeeld proef-					iedere boer die een vrouw zoekt,
			personen antwoord geven op de					eigenlijk al bij de eerste kennis-
			vraag welke berg de hoogste is: de					making wie hem het beste bevalt. Al
			Matterhorn of de Piz Morteratsch? De					dat wikken en wegen is puur voor de
	75		personen die weinig van bergen			150		show.

Naar een artikel van José van der Sman, Elsevier, 19 februari 2011

noot 1 Gehirn & Geist: hersenen en geest