Examentrainers

Stilte bestaat niet

	(1) In zogeheten stiltegebieden kun			tuur2) in ons land. Geluidshinder
	je in tien minuten tijd vier auto’s,			veroorzaakt onrust en stress en dat
	negen vogels, één vliegtuig en één			is niet goed voor de gezondheid.
	tractor voorbij horen komen, terwijl			Daarom heeft de overheid in 2008
5	het in die bijna honderd aangewezen		75	stiltegebieden aangewezen. Het is de
	gebieden in ons land toch echt			bedoeling dat het daar zo stil is, dat
	redelijk stil zou moeten zijn. Maar			de mensen er intens kunnen
	loop zelf eens door zo’n streek; je			genieten van stilte en rust.
	hoort er altijd wel verkeer of iemand			(5) Wie echter op zoek is naar echte
10	die bijvoorbeeld met een kettingzaag		80	stilte kan het beste afdalen in de
	in de weer is. “Tenminste 25 procent			krater van een uitgedoofde vulkaan.
	van de tijd is ook in de stiltegebieden			Daar zit je binnen een gigantische
	menselijk geluid te horen”, zegt Frits			geluidswal die geluiden van buiten
	van den Berg, adviseur stilte en			weert en op de kraterbodem gebeurt
15	geluid van de GGD1) in Amsterdam.		85	praktisch niets wat luchttrillingen
	“De stiltegebieden in de Waddenzee			opwekt die voor ons hoorbaar geluid
	vormen daarop een uitzondering,			veroorzaken. Daar kun je dus even
	want daar is het echt stil.” Hoe stil is			lekker bijkomen in de ultieme stilte.
	stil daar? “Je hoort op de Wadden			Maar zo prettig blijkt dat ook weer
20	altijd wel zo’n 35 decibel geluid		90	niet te zijn!
	dankzij de wind.” Stilte maakt dus			(6) “Zodra het voor ons gehoor dood-
	geluid, maar we ervaren het geluid			stil is, gaan we toch geluid horen”,
	van de natuur als stilte.			zegt Frits van den Berg. “Dat klinkt
	(2) Frits van den Berg vertelt dat de			vaak als laag gebrom. We horen een
25	betekenis van geluid bijna belang-		95	brom die alleen in ons hoofd bestaat,
	rijker is dan het niveau van een			een fantoomgeluid. Het bestaat niet
	geluidsbron. “Ik hoorde een verhaal			echt, het is zelfs niet het geruis van
	van vakantiegangers in Portugal die			ons bloed of oorsuis. Als mensen dat
	in het donker op de camping			fantoomgeluid waarnemen, ervaren
30	arriveerden. Ze baalden van het		100	ze dat meestal als zeer onprettig. Dat
	geraas van de snelweg pal naast hun			komt doordat het nergens mee te
	tent, maar ze waren blij dat ze			vergelijken is en onbekend is.
	eindelijk konden slapen. ’s Ochtends			Actieve zenuwcellen vangen nor-
	bleek het geraas afkomstig te zijn			malerwijze geluid op en duiden de
35	van de branding. Ze stonden vlakbij		105	afkomst. Als er sprake is van
	zee! Toen die kampeerders eenmaal			patroonherkenning, dat wil zeggen
	wisten dat ze de zee hoorden, was			dat de bron van het geluid herkend
	de hinder van het geluid op slag			wordt en geen gevaar oplevert,
	voorbij. Terwijl het geluid hetzelfde			krijgen we het sein ‘veilig’ door in
40	was.”		110	onze hersenen.”
	(3) GGD-onderzoek uit 2008 wijst uit			(7) Dat is natuurlijk ook de reden dat
	dat mensen die geluid als prettig en			de mens kan horen: zo weten we of
	levendig ervaren niet op zoek gaan			we veilig zijn. Dat gebeurt onbewust.
	naar stilte. Maar wie het geklets of			Sommige mensen kunnen bijvoor-
45	geschuif met stoelen bij het café om		115	beeld prima met een muziekje op de
	de hoek of de buurman hinderlijk			achtergrond werken. Er is dan welis-
	vindt, heeft wel behoefte aan stilte.			waar geluid, maar dat is niet
	De stedeling die voor zijn rust naar			gevaarlijk. En zelfs bij heftige
	het platteland verhuist, komt			geluiden kunnen we soms gerust zijn.
50	bedrogen uit. Hij klaagt over trac-		120	De geluiden van het schudden en
	toren die langskomen en dat lawaai			knarsen van een trein ervaren we
	past niet in het beeld dat hij heeft van			niet als bedreigend. Daarom
	het rustige platteland. In een dorp is			beoordelen we het niet als lawaai en
	het dus niet per definitie stiller dan in			kunnen veel mensen prima slapen in
55	de stad. Vreemd genoeg kan het op		125	een rijdende intercity. Als geluid
	sommige plekken in de stad zelfs			dreigend is, kunnen we maatregelen
	stiller aanvoelen. Dat komt niet door-			treffen. Je steekt de straat bijvoor-
	dat het in een binnentuin achter een			beeldniet over omdat je, ook zonder
	drukke winkelstraat zo muisstil is.			om je heen te kijken, al hoort dat er
60	Maar het contrast tussen beide plekken		130	een auto aankomt.
	is zo groot dat we de binnentuin			(8) De stilte die we vooral als prettig
	als stil ervaren, zelfs als op de			ervaren, is te vinden in de natuur. De
	achtergrond het geluid van scooters,			aanwezigheid van water, gras en
	voetstappen en een tram nog hoor-			ander groen roept een stilte op die
65	baar is.		135	niet zozeer van buitenaf, maar van
	(4) De hoeveelheid geluid neemt			binnenuit komt. Zelfs als het strikt
	alleen maar toe, constateert het			genomen niet echt helemaal stil is.
	Rijksinstituut voor Volksgezondheid			Omdat je in een rustige omgeving
	en Milieu (RIVM). Dat komt door de			bent, met weinig prikkels, ervaar je
70	toegenomen mobiliteit en infrastruc-		140	stilte en kom je toch tot rust.

Naar een artikel van Maartje de Gruyter,
Quest psychologie, 01/2011

noot 1 GGD: Gemeentelijke of Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst
noot 2 infrastructuur: het totaal van voorzieningen zoals (spoor)wegen, vliegvelden en havens