DomTom
| (1) Stel je voor: je wacht met je fiets op | vinden, antwoordde ruim een derde, | |||||
| een kruispunt voor het stoplicht. Daar | dat het regelmatig gebeurde. Veertien | |||||
| slaat de twijfel toe. Hier ben je toch | procent overkwam het ‘wel eens’. | |||||
| ook op de heenweg langsgekomen? | 80 | Slechts de helft van alle mensen zei | ||||
| 5 | Maar moet je hier al naar rechts om | zijn of haar auto altijd direct terug te | ||||
| thuis te komen? Of eerst nog een | kunnen vinden. Het is dus geen won- | |||||
| stukje rechtdoor en dan de volgende | der dat de elektronische hulpmiddelen | |||||
| rechtsaf? Klinkt je dat bekend in de | om je de weg te wijzen enorm in | |||||
| oren? Dan ben je niet de enige. Want | 85 | opkomst zijn. | ||||
| 10 | de weg kwijtraken, en als het goed is | (5) Ook fiets- en wandeltochten leggen | ||||
| weer terugvinden, hoort er nu eenmaal | we niet meer af met papieren route- | |||||
| bij. Maar niet iedereen vindt de juiste | kaarten in de hand, maar met een gps- | |||||
| route op dezelfde manier. | apparaat. Dat is handig, want verdwa- | |||||
| (2) “Hoe je de weg vindt, en ook hoe | 90 | len is er nu veel minder bij. Maar wat | ||||
| 15 | snel, is heel persoonlijk”, vertelt Albert | voor invloed hebben al deze navigatie- | ||||
| Postma. Hij is hoogleraar in de | systemen volgens het onderzoek | |||||
| psychologische functieleer aan de | eigenlijk op ons oriënterend vermo- | |||||
| Universiteit Utrecht en hij doet onder- | gen? Wordt ons brein daar niet lui | |||||
| zoek naar ruimtelijke oriëntatie en het | 95 | van? | ||||
| 20 | geheugen. Als we de weg zoeken, | (6) Om deze vragen te beantwoorden, | ||||
| gebruiken we ons ruimtelijk inzicht. | is onderzoek verricht naar het brein | |||||
| Met dit vermogen kunnen we bijvoor- | van taxichauffeurs door neurologen | |||||
| beeld een denkbeeldige plattegrond | van het University College London. Het | |||||
| voor ons zien, gebaseerd op in ons | 100 | ging hun om Londense taxichauffeurs. | ||||
| 25 | geheugen opgeslagen herkenningspunten. | Zij maken namelijk geen gebruik van | ||||
| Maar we doen veel meer met | navigatiesystemen in hun taxi. Deze | |||||
| dat vermogen. We gebruiken het zo | chauffeurs moeten een zeer strenge | |||||
| ongeveer elk moment van de dag. Om | test afleggen, voordat ze hun diploma | |||||
| de afstand tussen twee objecten te | 105 | krijgen. Daarna mogen ze pas passa- | ||||
| 30 | schatten, bijvoorbeeld als we tussen | giers vervoeren. Het duurt ongeveer | ||||
| andere mensen door lopen zonder | drie jaar voordat ze de ruim 25.000 | |||||
| tegen ze op te botsen. Ook als we de | straten en belangrijke locaties zoals | |||||
| onderlinge verhouding van objecten | ziekenhuizen, rechtbanken en theaters | |||||
| moeten inschatten, bijvoorbeeld of een | 110 | uit hun hoofd kennen. De onderzoe- | ||||
| 35 | kast tussen twee muren zal passen. | kers maakten hersenscans van de | ||||
| “Het ruimtelijk vermogen bestaat uit | hersenen van de chauffeurs. Ze zagen | |||||
| verschillende aspecten, die allemaal | iets opmerkelijks. Vergeleken met een | |||||
| met elkaar samenhangen”, legt | controlegroep, in samenstelling | |||||
| Postma uit. “Als je in het ene goed | 115 | vergelijkbaar met de chauffeursgroep, | ||||
| 40 | bent, is de kans groot dat je in het | was de hippocampus bij de taxi- | ||||
| andere ook wel goed bent. Natuurlijk, | chauffeurs veel groter. De hippo- | |||||
| er zijn uitzonderingen”, zegt hij. “Maar | campus is een kwabje in het brein | |||||
| vaak geldt dat wie goed kan inschatten | waarin een belangrijk deel van ons | |||||
| hoeveel spullen in een koffer passen, | 120 | geheugen te vinden is. Door veelvuldig | ||||
| 45 | ook beter dan gemiddeld is in het | gebruik was deze kwab ontwikkeld tot | ||||
| vinden van de weg.” | een groot navigatiecentrum. Want hoe | |||||
| (3) Of je nu een ruimtelijk wonder bent | meer ervaring een taxichauffeur had, | |||||
| of juist een hopeloos geval, je komt | hoe groter zijn hippocampus bleek te | |||||
| niet ter wereld met ruimtelijk vermo- | 125 | zijn. Het hersengebied moest dus zijn | ||||
| 50 | gen. Dat ontwikkel je voor het grootste | gegroeid door het werk. Werkt het dan | ||||
| deel in je kindertijd. Als een baby in de | misschien ook andersom? Kan ons | |||||
| wieg ligt, leert hij al wat de begrippen | ruimtelijk vermogen krimpen als we het | |||||
| ‘dichtbij’ en ‘ver’ betekenen. Beetje bij | niet meer gebruiken? | |||||
| beetje komen daar meer begrippen bij. | 130 | (7) Volgens Postma zou er krimp kun- | ||||
| 55 | Op een leeftijd van ongeveer zes jaar | nen optreden. Maar zeker weten doet | ||||
| snappen de meeste kinderen termen | hij het niet, want veel onderzoek naar | |||||
| als ‘links’ en ‘rechts’. Tijden, snel- | het effect van een elektronisch naviga- | |||||
| heden en afstanden inschatten leren | tiesysteem op de hersenen is er niet | |||||
| kinderen tussen hun zesde en elfde | 135 | gedaan. De voorzitter van de Britse | ||||
| 60 | levensjaar. Wel zijn er daarbij verschil- | Vereniging van de Cartografie, Mary | ||||
| len tussen jongens en meisjes. “Man- | Spence, vindt in elk geval wel dat we | |||||
| nen zijn over het algemeen wat beter | ons zorgen moeten maken. Door het | |||||
| in ruimtelijke taken dan vrouwen”, | massale gebruik van internet en navi- | |||||
| vertelt Postma. | 140 | gatiesystemen zullen onze capaci- | ||||
| 65 | (4) Toch schort soms wel wat aan ons | teiten om routekaarten te lezen uit- | ||||
| ruimtelijk vermogen. Postma en zijn | sterven, waarschuwde zij. Mensen | |||||
| collega’s onderzochten hoe goed | stappen in de auto en het enige wat | |||||
| mensen waren in het terugvinden van | hun interesseert, is van A naar B | |||||
| hun auto. Ze observeerden bezoekers | 145 | komen. Hoe dat gebeurt, maakt hun | ||||
| 70 | van een groot winkelcentrum die hun | niet uit. Volwassenen worden op die | ||||
| auto op een drukke, onoverzichtelijke | manier bang voor routekaarten en de | |||||
| parkeerplaats hadden neergezet. Wat | kinderen leren niet meer hoe ze die | |||||
| bleek? Veertien procent nam een grote | moeten lezen. Terwijl dat wel heel | |||||
| omweg om bij zijn of haar vierwieler te | 150 | belangrijk is, want als je navigatie- | ||||
| 75 | komen. Toen aan hen werd gevraagd | systeem uitvalt, moet je je toch ook | ||||
| hoe vaak ze de auto niet terug konden | kunnen redden”, vindt Spence. |