Background image

terug

Het nut van pret in de nacht

Het nut van pret in de nacht

1    Hoe komt het toch dat veel mensen   70 middelde van zes uur slaap per etmaal,
 slecht of in ieder geval korter dan vroe- de ander heeft minstens negen uur
 ger slapen? Wij hebben toch het comfort nodig. De een gaat graag vroeg naar
 van ruime, verwarmde slaapkamers, goe- bed, de ander kan niet voor middernacht
5 de bedden, zacht en schoon beddengoed in slaap komen. Sommige mensen sla-
 en weinig lawaai in huis? Je zou ver-75 pen aan een stuk door, bij anderen is de
 wachten dat mensen nu beter slapen dan slaap verdeeld in porties van een paar
 toen ze nog met velen in ijskoude slaap- uur.
 ruimten een ongemakkelijk bed en prik-6    Dit slapen in twee gedeelten blijkt in
10 kende dekens moesten delen. Toch zijn vroegere tijden eerder regel dan uitzon-
 we de afgelopen eeuw naar schatting80 dering te zijn geweest, zo schrijft de
 gemiddeld anderhalf uur minder gaan Amerikaanse slaaponderzoeker Walter
 slapen. De meest voor de hand liggende Brown in een artikel van januari 2007. Hij
 verklaring is dat het leven 's avonds en haalt onder andere een onderzoek aan
15 's nachts steeds drukker of opwindender van de historicus Roger Ekirch, die ont-
 wordt. Door later naar bed te gaan en/of85 dekte dat vóór de uitvinding van gaslicht
 steeds wakker te worden, leveren we en elektriciteit de meeste mensen
 kostbare uren nachtrust in, die we niet 's avonds en 's nachts in twee episodes
 kunnen inhalen. Dat heeft een constant sliepen. Ze noemden die episodes 'de
20 gevoel van moeheid en lichamelijke eerste slaap' en 'de tweede slaap'. Het
 uitputting tot gevolg.90 kwam erop neer dat de meeste mensen
2    Maar dat niet alleen. Voortdurend kort na zonsondergang een uur of vier
 slaaptekort kan op de lange termijn ook gingen slapen en dan wakker werden. Ze
 schadelijk zijn voor de geestelijke ge- bleven dan enkele uren wakker en
25 zondheid van een mens, zo ontdekten de gingen vervolgens weer vier uur slapen
 Groningse neurobiologen Peter Meerlo95 tot zonsopgang.
 en Viktor Román. Vorige maand maakten7    Wat deden ze dan in die donkere
 zij bekend dat een voortdurend gebrek nachtelijke uren? Van alles en nog wat,
 aan slaap dusdanige veranderingen in de zo blijkt uit de literatuur. Huishoudelijke
30 hersenen teweegbrengt, dat het kan lei- taken die bij kaarslicht konden worden
 den tot een depressie. Hoe kwamen ze100 gedaan. Praten met elkaar. Soms gingen
 daarop? Meerlo en Román gunden hun ze zelfs bij anderen op bezoek. De uren
 laboratoriumratten normaal elf uur per werden ook vaak gebruikt voor bidden en
 etmaal slaap. Vervolgens kregen de nadenken over de droom uit de eerste
35 ratten gedurende een bepaalde periode slaap.
 slechts een nachtrust van vier uur. In de8105    De ontdekking van Ekirch sluit pre-
 derde fase onderzochten Meerlo en cies aan bij onderzoek waarin men ont-
 Román welk effect dit gebrek aan slaap dekte dat het opbreken van de slaap in
 had op de rattenhersenen. twee porties waarschijnlijk beter aansluit
340    De resultaten waren volgens Meerlo bij het natuurlijke slaapritme van de
 verontrustend. “De hersenen van onze110 mens. Dat onderzoek vond plaats in het
 ratten met slaaptekort bleken minder begin van de jaren negentig onder ge-
 gevoelig te worden voor de stof seroto- zonde mannen. Onderzoek onder zoog-
 nine1). Deze verminderde gevoeligheid is dieren die bij daglicht wakker zijn, wijst
45 ook aangetoond bij depressieve men- uit dat de meeste zoogdieren 's nachts
 sen.” Verder bleken er bij de ratten met115 twee afzonderlijke slaapperiodes kennen.
 voortdurend slaaptekort ook verande- Er bestaan ook nog steeds primitieve
 ringen op te treden in het functioneren stammen van mensen bij wie de onder-
 van het hersengedeelte dat een belang- broken slaap heel normaal is.
50 rijke rol speelt bij stemmingen en emo-9    Als het waar is dat een mens beter
 ties. De ontregelingen in de hersenen120 twee keer vier uur kan slapen met een
 bleken niet gemakkelijk eventjes terug te wakkere periode ertussen, dan acht aan-
 draaien met een paar uur extra slapen. eengesloten uren zoals nu de bedoeling
 Ratten die een week lang slecht hadden is, dan kan dat verklaren waarom zo veel
55 55 geslapen, hadden ook een hele week mensen tegenwoordig zo slecht slapen
 goed slapen nodig om te herstellen.125 en moe zijn, ondanks het feit dat ze de
4    De grote vraag blijft natuurlijk hoeveel hele nacht in bed liggen. Veel mensen
 slaap een mens gemiddeld nodig worden midden in de nacht wakker en
 heeft om zijn hersenhuishouding op orde gaan dan liggen tobben over hun slaap-
60 te houden. Die vraag is niet zo gemakke- problemen en slaapgebrek. Ze proberen
 lijk te beantwoorden, want de slaapbe-130 wanhopig weer in slaap te komen en
 hoefte blijkt van vele factoren af te gaan zelfs slaapmiddelen slikken om de
 hangen. hele nacht door te kunnen slapen.
5    Kinderen bijvoorbeeld moeten gemid- Misschien moeten ze eens doen wat hun
65 deld meer slapen dan volwassenen. voorouders deden: vroeg naar bed,
 Bovendien blijken de slaapbehoefte en135 's nachts opstaan en iets nuttigs of pret-
 het ideale slaappatroon ook nog eens tigs gaan doen, en na een paar uur weer
 sterk te variëren van persoon tot per- naar bed voor de tweede slaap.
 soon. De een voelt zich prima bij een ge-
   
   Naar een artikel van José van der Sman,
   Elsevier, 7 maart 2007
   
 noot 1 Een stof in de hersenen die stemmingen, gevoelens en eetlust regelt.